نشر اکاذیب چیست و چه مجازاتی دارد؟

همیشه و در همه‌ی ادوار تاریخ، عده‌ای افراد سودجو بوده‌اند که به منظور تشویش اذهان عمومی و ایجاد رعب و وحشت در میان مردم به ساخت و نشر مطالب دروغین اقدام کرده‌اند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و گسترش ارتباطات فرامحلی و فرامرزی و بین‌المللی و همچنین وجود ابزارهای متعدد ارتباطی از جمله: کامپیوتر، لپ تاپ، موبایل وغیره… و دسترسی عموم مردم به این ابزارها و اینترنت، خصوصا فضای مجازی که این روزها منبع بسیاری از شایعات و حواشی است، بیش از پیش به نشر اکاذیب دامن زده شده است و می‌توان گفت تقریباً در ارتباط با هر رویدادی که در کشور رخ می‌دهد، مطالب دروغین بسیاری هم در رابطه با آن رویداد توسط برخی افراد آشوبگر منتشر می‌شود.

یکی از این رویدادها که در چند روز اخیر نه تنها در کشور ما بلکه در کل جهان مطرح است و به دلیل حساسیت بالا و فراگیر شدن، تیتر اول روزنامه‌ها و اخبار شده است، بیماری آنفولانزایی است که ویروس ناقل آن کرونا نام دارد. اگرچه این ویروس به جهت میزان شیوع فوق العاده بالایی که دارد، از اهمیت و توجه زیادی برخوردار است.

اما باید به این نکته توجه داشت که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، تنها دو درصد از مبتلایان به این ویروس جان خود را از دست خواهند داد. اما اگر بخواهیم سری به فضای مجازی بزنیم، متوجه می‌شویم که تعداد بسیاری از مطالب، تصاویر ویدیوهایی وجود دارند که به دنبال شایعه پراکنی و بیش از حد خطرناک جلوه دادن این ویروس هستند تا با نشر یک ‌سری اطلاعاتی که منبع موثقی نداشته، سبب ایجاد ترس و دلهره در زندگی مردم کنند؛ مانند آن‌که مبتلایان به ویروس کرونا را چندین برابر آمار رسانه‌های رسمی اعلام می‌کنند یا برخی از سازمان‌ها و مقامات دولتی را مورد هدف قرار می‌دهند تا بیان دارند مسئولین کم کاری می‌کنند و وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهند یا درک درستی از مشکلات مردم ندارد.

اما این اطلاعات تا چه حد راست یا دروغ است، نمی‌بایست توسط هر شخص و گروهی انتشار داده شود، چرا که نیازمند معرفی منبع موثقی می‌باشد و اگر این افراد که شایعه پراکنی می‌کنند، توسط دولت و دستگاه قضایی شناسایی شوند، مورد مجازات قرار خواهند گرفت زیرا مرتکب جرم نشر اکاذیب شده‌اند.

دریافت مشاوره حقوقی

جرم نشر اکاذیب

به موجب ماده 698 قانون مجازات اسلامی ” هرکس به قصد اضرار یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله‌ی نامه یا شکوائیه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت را به عنوان نقل و قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد، مرتکب جرم نشر اکاذیب شده است”

شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب

تحقق جرم نشر اکاذیب مقید به 4 شرط است که عبارتند از:

1. هدف از ارتکاب این جرم، رساندن ضرر مادی یا معنوی به دیگری باشد.
2. به قصد تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی باشد.
3. به وسیله‌ی نامه یا شکوائیه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی صورت گیرد.
4. مرتکب این جرم نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید.

تفاوت جرم نشر اکاذیب با افترا

طبق ماده697 قانون مجازات اسلامی “هر کسی به وسیله‌ی اوراق یا اعلام در انظار به کسی یا کسانی نسبتی می‌دهد که آن نسبت در  قانون جرم به حساب می‌آید، مرتکب جرم افترا شده است و جرم وی هنگامی که نتواند افترایی که وارد کرده است را ثابت کند، مشهود خواهد بود”

طبق این ماده اگر چه وسایل ارتکاب جرم افترا و نشر اکاذیب تقریباً یکی است و از طریق اوراق یا اعلام صورت می‌گیرد و انتشار مطلب کذب از آن جهت که در برخی موارد مطلبی غیر واقعی به شخص یا مقامی نسبت داده می‌شود، بسیار شبیه افترا است، اما همانطور که در تعریف جرم افترا آمده است، افترا از مصداق‌ هتک حرمت است و این جرم زمانی محقق خواهد شد که مرتکب آن به کسی یا کسانی نسبتی دهد که آن نسبت در قانون جرم به حساب می‌آید و و فرد به دلیل همین نسبت دادن مجرم شناخته خواهد شد. ممکن است این نسبت به طرف مقابل درست باشد اما زمانی مرتکب از مجازات مبرا خواهد شد که این افترا را ثابت کند.

جرم نشر اکاذیب نسبت به جرم افترا عمومی‌تر است و در واقع می‌توان گفت که جرم افترا شاخه‌ای از جرم نشر اکاذیب است.در جرم نشر اکاذیب، انتشاردهنده خود می‌داند که اطلاعاتی که در مورد یک فرد یا یک سازمان منتشر می‌کند کذب است و پایه و اساسی ندارد و برخلاف جرم افترا هرگز نمی‌تواند صحت آن اطلاعات را ثابت نماید. در جرم نشر اکاذیب فرد به دلیل نسبت دادن به یک فرد یا یک مقام رسمی محکوم نمی شود، بلکه صرفا به دلیل نشر مطالب دروغین صرف نظر از به مقصود رسیدن ناشر، مجرم شناخته شده و مجازات خواهد شد.

دریافت مشاوره حقوقی

مجازات جرم نشر اکاذیب و افترا

مرتکبین نشر اکاذیب اعم از این‌که از اقدام آن‌ها ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده‌ی حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از 2 ماه تا 2 سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌شود و دادگاه در انتخاب حبس یا شلاق مخیر است.

و در صورت امکان، دادگاه برای اعاده‌ی حیثیت کسی که در موردش اخبار دورغین منتشر شده است اقداماتی را در جهت بازگرداندن حیثیت از دست رفته انجام می‌دهد؛ مانند آن‌که حکم محکومیت مجرم را با هزینه‌ی او در روزنامه منتشر کند.

جرم نشر اکاذیب تنها با شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است و در صورتی‌که شاکی خصوصی گذشت کند، پیگیری قضایی آن متوقف می‌شود.

و مرتکبین جرم افترا اگر نتوانند صحت اسناد را ثابت کنند و افترا آن‌ها مشهود شود، جز در مواردی که موجب حد است، به 1 ماه تا 1 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از از آن‌ها به تشخیص قاضی محکوم خواهد شد. مجازات حد شرعی مختص افترایی است که در آن به دیگری نبست زنا و یا لواط داده شده است.

کانال تلگرام لامینگو

برای مطالعه سایر مقالات منتشر شده، میتوانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه فرمایید.