شرایط و مراحل شکایت از خطای پزشکی چیست و انواع خطاهای پزشکی کدامند؟

یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه درمان و پزشکی کشور، مسئله شکایت از خطای پزشکی توسط بیماران است. امروزه با وجود اینکه راه‌های درمان و تجهیزات پزشکی و درمانی و تکنولوژی‌های بکار رفته در بیمارستان‌ها و مطب پزشکان بسیار توسعه یافته است، اما همچنان سالانه شکایت‌های بسیاری از پزشکان و جامعه پزشکی به‌دلیل خطاهای پزشکی، خطاهای شناخت بیماری و خطا در روند درمان ثبت می‌شود. با توجه به اینکه سلامت و حیات انسانی یکی از مهم‌ترین موضوعات در جامعه است و اشتباه در این زمینه ممکن است منجر به فوت، نقص عضو و سایر آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود، به همین دلیل قانون‌گذار در قوانین آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی، مقررات شکایت از خطاهای پزشکی پزشکان و کادر درمان را پیش‌بینی کرده است و فردی که قصد ثبت شکایت را دارد، می‌تواند با رعایت این مقررات و سایر تشریفات حقوقی، از کادر درمان شکایت کند.

در این مقاله قصد داریم با بررسی انواع خطاهای پزشکی، مراحل و شرایط و چگونگی ثبت شکایت از انواع خطاهای پزشکی را در مراجع قانونی صالح توضیح دهیم و مطالب لازم در این زمینه را بیان کنیم. مطالعه این نوشتار تا حد زیادی به شما کمک می‌کند تا اطلاعات لازم درباره انواع خطاهای پزشکی و نحوه شکایت از پزشک یا پرستار یا به‌طور کلی کادر درمان را کسب کنید. با این وجود، اگر همچنان تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید و یا قصد دارید تا مراحل شکایت از خطای پزشکی را تحت نظر و مشورت وکلای مجرب در این زمینه طی کنید، می‌توانید با وکلا و مشاوران حقوقی لامینگو در ارتباط بوده و مشاوره حقوقی شکایت از انواع خطای پزشکی را از این افراد درخواست کنید.

مشاوره شکایت از خطای پزشکی

خطای پزشکی چیست و چه انواعی دارد؟

خطای پزشکی، اتفاق زیانباری است که در برخی از شرایط با دانش پزشکی می‌تواند قابل مهار باشد و در شرایط دیگر، مرتبط به وجود نقص در سایر تجهیزات پزشکی و درمانی می‌باشد. خطای پزشکی تعریف بسیار گسترده‌ای دارد و به‌طور کلی شامل اشتباهات تمام کادر درمان از جمله پزشک، پرستار، ماما، تکنسین آزمایشگاه، مسئولین اتاق عمل، پرسنل بهداشتی و غیره در زمینه تشخیص، درمان، ارائه نتایج آزمایشگاهی، جراحی، به کار بردن وسایل و تجهیزات، تجویز دارو و غیره می‌شود و تمام این اشتباهات، در تعریف خطای پزشکی می‌گنجد. خطاهای پزشکی بر اساس عوامل مختلفی از جمله شدت آسیب، محل وقوع خطا، اشخاص درگیر، نوع مراقبت و غیره طبقه‌بندی می‌شود. در ادامه با یکدیگر انواع خطاهای پزشکی را بررسی خواهیم نمود.

1. بی‌احتیاطی

بی‌اختیاطی یک اصطلاح حقوقی است که به معنای بی‌دقتی، سهل‌انگاری و غفلت می‌باشد. در خطای پزشکی بی‌احتیاطی، پزشک معالج قصد درمان داشته و دانش کافی برای انجام آن را نیز داشته است، اما سهل‌انگاری در روند درمان سبب بروز اتفاقات زیانباری می‌شود. در واقع، در خطای پزشکی بی‌احتیاطی، پزشک علم کافی برای درمان را داشته است، اما توجه کافی در انجام اقدامات درمانی یا بررسی نتایج آزمایشات و غیره را نداشه است. برای مثال زمانی‌که پزشک پس از اتمام عمل جراحی، گاز جراحی را در داخل شکم بیمار جا می‌گذارد، در این شرایط این پزشک دچار خطای بی‌احتیاطی شده است. کشیدن دندان سالم بجای دندان معیوب و یا تجویز دارو برای شخصی که حساسیت به آن دارو دارد، همه انواعی از خطای پزشکی بی‌احتیاطی هستند. در صورتی‌که پزشکی مرتکب خطای بی‌احتیاطی شود، بیمار امکان ثبت شکایت خطای پزشکی را دارد.

2. بی‌مبالاتی

بی‌مبالاتی به‌معنای کم‌کاری است. در خطای پزشکی بی‌مبالاتی، پزشک تمام اقداماتی را که در شرح وظایف وی بوده است انجام نمی‌دهد و در نتیجه، زیانی به بیمار وارد می‌شود. هر یک از اعضای کادر درمان از جمله پزشک، پرستار، مسئولین آزمایشگاه و غیره در راستای انجام امر درمان، وظایفی را بر عهده دارند که باید این تعهدات را تمام و کمال انجام دهند و در صورتی‌که هر یک از این افراد از انجام تمام وظایف خود امتناع نماید و در انجام وظایف بهداشتی و درمانی خود کوتاهی کند، مرتکب خطای بی‌مبالاتی شده است. برای مثال اگر پزشکی که قرار است عمل جراحی را بر روی فردی انجام دهد، پیش از آن سوابق کامل بیماری و شرح حال این فرد را بررسی نکند، این یک خطای پزشکی بی‌مبالاتی است که ممکن است منجر به بروز حوادث ناگواری برای بیمار گردد.

3. نداشتن مهارت کافی

نداشتن مهارت یکی از مصادیق چهارگانه خطا در امور کیفری است و به حالتی اطلاق می‌شود که فرد از مهارت و دانش کافی برای انجام اموری که به آن اشتغال دارد، برخوردار نمی‌باشد. نداشتن مهارت یکی از انواع خطاهای پزشکی است و به این معنا است که پزشکی که اقدام به انجام اقدامات درمانی می‌نماید، توانایی لازم و دانش و مهارت کافی برای انجام این اقدامات را دارا نبوده و در نتیجه، سبب ایجاد آسیب می‌شود. نداشتن مهارت کافی، اغلب در پزشکان و کادر درمانی مشاهده می‌شود که تازه‌کار و کم‌تجربه هستند و یا در افرادی که از حوزه تخصصی کار خود خارج شده و در سایر حوزه‌ها مشغول به کار می‌باشند. برای مثال اگر یک پزشک عمومی اقدام به انجام جراحی بینی نماید، در این صورت به دلیل نداشتن مهارت کافی، قطعاً مشکلات جدی که حتی ممکن است منجر به مرگ شود نیز برای مراجعه‌کننده رخ خواهد داد.

4. رعایت نکردن مقررات و نظامات دولتی

منظور از رعایت نکردن مقررات و نظامات دولتی، رعایت نکردن هرگونه دستورالعملی است که اعضای جامعه پزشکی باید در امر درمان و بهداشت انجام دهند. این مقررات ممکن است به‌صورت متن قانون و یا به صورت نظامنامه باشد و در هر صورت، این موارد همه مشمول مقررات و نظامنانه خواهند شد و رعایت آن‌ها الزامی است و هر فردی که از رعایت این موارد امتناع یا غفلت نماید، مرتکب خطای پزشکی شده است. در ارتباط با جامعه پزشکی، این مقررات شامل قانون، آیین‌نامه‌های پزشکی، دستورالعمل‌های وزارت بهداشت و بخشنامه‌های مراکز علمی و درمانی و سازمان نظام پزشکی کشور خواهد بود. موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که عدم رعایت نظامات پزشکی، ممکن است علاوه بر محکومیت کیفری در پی ثبت شکایت خطای پزشکی از سوی بیمار، سبب محکومیت انتظامی پزشک نیز بشود.

کانال تلگرام لامینگو

تخلفات اعضای کادر درمان شامل چه مواردی خواهد بود؟

علاوه بر مواردی که در بخش قبل تحت عنوان خطای پزشکی عنوان شد و بیان گردید که بیمار می‌تواند از کادر درمان شکایت خطای پزشکی نماید، یک پزشک، پرستار و یا هر فرد دیگری که در زمینه درمان و پزشکی مشغول به کار است، ممکن است مرتکب خطاهای دیگری نیز بشود. برخی از این تخلفات عبارت‌اند از به کار نبردن حداکثر تلاش ممکن برای بهبود و درمان بیماران، افشاء کردن اسرار بیمار و نوع بیماری، پذیرش بیمار بیش از حد توانایی درمان و امکانات، ایجاد رعب و هراس در بیمار، تجویز داروهای روانگردان و مخدر در روند درمان بیمار، رعایت نکردن تعرفه‌های خدمات درمانی، دریافت مبلغی مازاد بر وجوه دریافتی مطابق با آیین‌نامه، جذب بیمار از طریق تبلیغات گمراه‌کننده، عدم امدادرسانی در زمان وقوع حوادث، استفاده از عناوین علمی و تخصصی تأییدنشده، تجویز دارو خارج از مجموعه دارویی کشور، صادر نکردن نسخه برای بیمار و عدم ادامه درمان بیمار.

آیا شکایت از خطای پزشکی اعضای جامعه پزشکی ممکن است؟

همانطور که از توضیحات این نوشتار مشخص است، اگر پزشک یا یکی از اعضای جامعه پزشکی که وظایفی در راستای امر درمان بر عهده دارند در هنگام درمان، تشخیص، تجویز دارو، انجام آزمایشات پزشکی و یا انجام عمل جراحی مرتکب تخلف یا قصور یا خطایی شوند، بیمار یا فرد مراجعه‌کننده می‌تواند از این افراد شکایت خطای پزشکی نماید. ممکن است برخی با خود تصور کنند که بیمار تنها در شرایطی که از قصور یا خطای پزشکی دچار آسیب شده است می‌تواند ثبت شکایت نماید، اما باید بدانید که اینگونه نیست و حتی اگر از ارتکاب تخلف، قصور یا خطای پزشکی آسیبی به بیمار وارد نشود، باز هم فرد مراجعه‌کننده حق ثبت شکایت را خواهد داشت.

مرجع صالح شکایت از خطای پزشکی کدام مرجع است؟

پیش از این نیز بیان کردیم که اگر پزشک یا سایر اعضای کادر درمان مرتکب قصور پزشکی شوند، بیمار حق شکایت از خطای پزشکی را خواهد داشت. سؤالی که در اینجا ممکن است برایتان پیش بیاید این است که مرجع شکایت از خطای پزشکی کدام دادگاه و دادسرا است. در پاسخ به این سؤال باید گفت شخصی که قصد شکایت از اعضای کادر درمان را دارد، باید به دادسرای پزشکی مراجعه نماید. دادسرای پزشکی، مرجع صالح به رسیدگی به تخلفات و خطاهای پزشکی جامعه درمانی است و این نهاد قضایی در تهران و سایر کلان‌شهرهای کشور دائر بوده و پس از دریافت شکایت، اقدام به انجام تحقیقات لازم، بررسی شکایت و ادله موجود می‌نماید و سپس پرونده را به کمیسیون پزشکی ارجاع خواهد داد.

این کمیسیون نیز مدارک موجود را بررسی می‌کند و سپس نظر خود مبنی بر وقوع تخلف و خطا و یا قصور پزشکی را به دادسرا اعلام می‌نماید. پس از این مرحله، دادسرا شاهدین این موضوع و پزشک را احضار می‌کند و اظهارات این افراد را ثبت می‌کند. در صورتی‌که دادسرا تخلف و خطای پزشکی را احراز نماید، کیفرخواستی صادر خواهد شد و پرونده برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه ارجاع می‌گردد و اگر وقوع خطای پزشکی اثبات نشود، تحقیقات خاتمه خواهد یافت.

سایر مراجع صالح جهت شکایت از خطای پزشکی چه مراجعی هستند؟

یکی دیگر از مراجع صالح به بررسی شکایت خطای پزشکی، شورای حل اختلاف است. شورای حل اختلاف در هر شهر دائر بوده و وظیفه رسیدگی به اختلافات افراد را دارد. در ارتباط با وقوع خطای پزشکی توسط پزشکان و پرستاران و سایر کادر درمان نیز شورای حل اختلاف صالح به ثبت این شکایت خواهد بود. نکته‌ای که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که ثبت شکایت در شورای حل اختلاف شرایطی دارد و یکی از این شرایط این است که شورای حل اختلاف تنها به شکایاتی رسیدگی خواهد نمود که مبلغ دیه ناشی از ارتکاب خطای پزشکی تا 5 میلیون تومان باشد و در صورتی‌که میزان آسیب بیش از این مبلغ باشد، افراد باید برای طرح شکایت به دادگاه عمومی مراجعه نمایند.

علاوه بر این، یکی دیگر از مراجع قضایی صالح در رسیدگی به شکایت از خطای پزشکی، دادگاه عمومی است. این دادگاه نیز صلاحیت رسیدگی به شکایت از پزشک را دارا بوده و پس از اینکه فرد شاکی، شکایت خود را در این مرجع طرح نمود، دادگاه عمومی پرونده را برای رسیدگی به آسیب و صدمه وارده به پزشکی قانونی ارسال خواهد نمود تا پزشکی قانونی، نظر خود را درباره صدمه وارده مطرح نموده و سپس دادگاه عمومی با توجه به این اظهار نظر، رأی خود درباره ارتکاب خطای پزشکی را صادر و اعلام نماید.

مجازات مرتکبین خطای پزشکی بر اساس قانون چه خواهد بود؟

در مواردی که پزشکان و سایر کادر درمان، مرتکب یکی از خطاهای پزشکی بی‌حتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت و یا عدم رعایت مقررات و نظامات پزشکی می‌شوند و از این طریق سبب ایراد آسیب یا صدمه جسمانی به بیمار و مراجعه‌کننده می‌شوند، بر اساس مقررات قانون مجازات اسلامی چنین اعمالی مصداق جرم شبه‌عمد خواهد بود و هر چند که میزان قصور از درجه بسیار بالایی برخوردار باشد که برای مثال منجر به از بین رفتن بینایی یا شنوایی فرد شود، در هر حال قانون مجازاتی جز پرداخت دیه به فرد آسیب‌دیده در نظر نگرفته است.

اما اگر در نتیجه ارتکاب خطای پزشکی بیمار فوت کند، این مورد مصداق ماده 616 قانون مجازات اسلامی 1375 خواهد بود. مطابق با این ماده قانونی «در صورتی‌که قتل غیرعمد به‌واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد، مگر اینکه‌ خطای محض باشد».

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که دادگاه می‌تواند با توجه به شخصیت مرتکب و سایر شرایط پرونده، مجازات حبس را به هر یک از مجازات‌های جانشین تبدیل کند. در رویه ایران، غالباً مجازات حبس این ماده به مجازات‌ جزای نقدی تبدیل می‌شود، زیرا غالب قضات دادگاه‌ها معتقدند این موارد در اثر قصور پزشکی بوده است و به همین دلیل سیاست زندان‌زدایی را در این زمینه در پیش خواهند گرفت.

این مطلب را نیز بخوانید: ادله اثبات دعوا در امور کیفری و نقش هر کدام در فرایند دادرسی!

تخلفات انتظامی پزشک در چه مرجعی رسیدگی می‌شود؟

مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان، سازمان نظام پزشکی کشور خواهد بود و تخلف مزبور باید در این سازمان احراز گردد. دلیل بررسی این تخلف در سازمان نظام پزشکی کشور، تخصصی بودن این موضوع است و به همین دلیل کارشناسان مربوطه در سازمان نظام پزشکی به این موضوع رسیدگی خواهند نمود. اگر عمل ارتکابی پزشک تنها یک تخلف انتظامی باشد و عنوان مجرمانه نداشته باشد، با این عمل تنها به عنوان یک تخلف برخورد خواهد شد، اما اگر عمل ارتکابی جرم باشد، پرونده پزشک باید به مراجع قضایی کیفری ارجاع گردد. عدم رعایت مقررات شرعی و قانونی، عدم رعایت نظامات پزشکی، اصول حرفه‌ای درمان و مقررات صنفی و شغلی، همه از انواع تخلفات انتظامی محسوب می‌گردد و پزشکی که مرتکب این تخلف شده است، به مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

مرتکبین تخلفات انتظامی پزشکی با توجه به شدت و ضعف تخلف ارتکابی، به مجازات‌هایی محکوم می‌شوند که این مجازات‌ها عبارت‌اند از:

1. تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیئت مدیره نظام پزشکی محل،

2. اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل،

3. توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی یا الصاق رأی در تابلوی اعلانات نظام پزشکی محل،

4. محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی و حرف‌های وابسته به مدت سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف،

5. محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی و حرفه‌های وابسته از سه ماه تا یک سال در تمام کشور،

6. محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی و حرفه‌های وابسته از بیش از یک سال تا پنج سال در تمام کشور،

7. محرومیت دائم از اشتغال به حرفه پزشکی و حرفه‌های وابسته در سرتاسر کشور.

برای شکایت از خطای پزشکی چه مدارکی مورد نیاز است؟

برای ثبت شکایت از خطای پزشکی، فرد شاکی باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و شکایت خود را در سامانه ثنا به همراه سایر مدارک لازم، ثبت نماید. ادله و مدارکی که فرد شاکی با استناد به آن‌ها اقدام به ثبت شکایت می‌نماید، بسیار مهم است و هر چه این مدارک جامع‌تر باشد، روند صدور حکم دادگاه تسریع خواهد شد. از جمله مدارکی که باید همراه با شکایت شاکی به دادسرا ارسال گردد عبارت است از پرونده پزشکی، نسخه تجویزی پزشک، دفترچه درمانی، صورت حساب واریزی و سایر فیش‌های بانکی که اثبات‌کننده انتقال مبالغ نامتعارف از سوی بیمار به حساب پزشک است، تصاویر ام‌ آر ای، رادیولوژی، سونوگرافی و هر تصویر پزشکی دیگری که بیمار به همراه دارد، لیست تماس‌ها و ارتباطات بیمار با پزشک و فایل‌های صوتی.

رسیدگی به شکایت از خطای پزشکی چه مراحلی دارد؟

پس از اینکه شکایت بیمار در سامانه قوه قضاییه ثبت شد و به دادسرای پزشکی ارسال گشت، در این مرحله، شکایت در شعبه دادیاری یا بازپرسی ثبت می‌گردد. پس از این، تحقیقات مقدماتی دادسرا برای احراز جرم آغاز می‌شود و دادسرا از شاکی می‌خواهد تا برای ارائه اظهارات خود نزد قاضی تحقیق، حاضر شود. پس از استماع اظهارات و توضیحات شاکی توسط قاضی تحقیق، قاضی دستور می‌دهد تا مدارک و پروند پزشکی بیمار از سازمان پزشکی درخواست شود تا این پرونده در دادسرا بررسی گردد. در این مرحله، اگر پرونده ناقص باشد، قاضی دستور می‌دهد تا پرونده به‌وسیله استماع شهادت شاهدین و یا از طرق دیگر کامل شود.

در مرحله بعد، از فردی که شکایت خطای پزشکی از وی شده است درخواست می‌شود تا توضیحات خود را ارایه نماید و در پایان، اگر قاضی دادسرا ادله و مدارک پرونده را برای احراز تخلف و خطای پزشکی کامل بداند، کیفرخواستی صادر کرده و پرونده را برای صدور رأی به دادگاه ارسال خواهد نمود.

بهترین زمان طرح شکایت علیه پزشک متخلف چه زمانی است؟

بهترین زمان طرح شکایت علیه خطا و قصور پزشکی، هنگام برزو عارضه و ایجاد صدمه است. هر چقدر طرح شکایت سریع‌تر صورت بگیرد، بیمار ادله و مدارک بیشتری برای اثبات دعوای خود خواهد داشت و ممکن است اگر میان ایجاد عارضه و طرح شکایت از خطای پزشکی، مدت زمان زیادی وقفه به وجود بیاید، عارضه بهبود یابد و اثبات آن برای شاکی دشوار باشد. علاوه بر این، ثبت شکایت فوراً پس از بروز عارضه، سبب می‌شود تا میزان آسیب به‌درستی توسط کارشناسان پزشکی قانونی تعیین شود و خطای پزشکی احراز گردد.

در نیتجه، بهتر است بیمار یا فرد شاکی که قصد طرح شکایت را دارد، بدون فوت وقت و در زمانی که آثار صدمه و عارضه همچنان باقی است، دعوای خود را طرح نماید. با وجود اینکه معاینات بیمار در هنگام بروز آسیب با دقت بسیاری انجام می‌شود، اما اگر مدت زمانی از ایجاد عارضه بگذرد، هر چند معاینات دقیق انجام شود اما باز هم امکان عدم تشخیص صحیح صدمه وارده وجود خواهد داشت.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

نتیجه‌گیری

قصور و خطای پزشکی اتفاقی است که در هر زمانی ممکن است رخ دهد و این موضوع بسیار گسترده بوده و ارتباطی با پیشرفت علم و تکنولوژی ندارد. این موضوع به‌خصوص امروزه و در عمل‌های زیبایی بسیار چشمگیر است؛ به‌طوری‌که درصد بالایی از مراجعه‌کنندگان عمل‌های زیبایی، پس از عمل اقدام به طرح دعوا علیه پزشک خود می‌نمایند. با توجه به گستردگی خطاها و تخلف‌های پزشکی، طی مراحل شکایت از پزشک و انجام روند قانونی شکایت از خطای پزشکی نیز پیچیدگی‌ها و دشواری‌های بسیاری دارد و اگر شاکی این مراحل را به‌درستی انجام ندهد، ممکن است روند رسیدگی به خطای پزشکی بسیار طولانی شده و یا اصلاً شکایت مزبور به نتیجه‌ای نرسد.

به همین دلیل است که مشورت با وکلا و کارشناسان حقوقی، جهت طرح شکایت خطای پزشکی و به سرانجام رسیدن این دعوا کمک بسیاری می‌کند و یکی از الزامات اساسی طرح شکایت از قصور پزشکی کادر درمان می‌باشد. در همین راستا، پیشنهاد می‌شود چنانچه قصد طرح شکایت علیه پزشک را دارید، پیش از آن با وکلا و مشاوران حقوقی لامینگو مشورت نموده و در انجام اقدامات لازم از کمک این افراد بهره‌مند شوید.

بلاگ حقوقی لامینگو را دنبال کنید!

در پایان، پیشنهاد می‌شود چنانچه از مطالعه این مطلب رضایت داشته و مطالعه آن را مفید دانسته‌اید، وارد بلاگ حقوقی لامینگو شوید و سایر مطالب و محتواهای حقوقی این بلاگ را نیز دنبال کنید. توصیه می‌شود اگر در ارتباط با انواع خطاهای پزشکی و یا چگونگی شکایت از پزشک و مراحل آن ابهام یا پرسشی در ذهن دارید، سؤال خود را با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو به اشتراک گذاشته و پاسخ خود را دریافت نمایید. لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کرده و ما را به دوستان خود معرفی نمایید.