قرارداد وکالت و نکات مربوط به آن
وکالت یک عقد و قرارداد است بدین معنی که برای ایجاد آن لازم است حتماً دو یا چند اراده در پیدایش آن دخیل باشند. درست است که اثر این عقد نیابت دادن به دیگری است اما کاملاً با اذن متفاوت است. چون اذن ایقاع است و برای وقوع تنها به یک اراده نیاز دارد. وکالت در لغت به معنای اعتماد کردن به دیگری و واگذار کردن امری به او است. درواقع شما در قرارداد وکالت به شخص مقابل اعتماد می‌کنید و انجام عملی را به او می‌سپارید. به شخصی که عملی به او سپرده‌شده وکیل و شخص مقابل که این اذن را به وکیل می‌دهد، موکل می‌گویند.
وکالت یک قرارداد جایز است.
عقود جایز عقودی هستند که اصولاً قابل‌فسخ هستند و طرفین هر زمان که اراده کنند می‌توانند آن را فسخ کنند. جایز بودن یک امر استثنائی است پس نیاز به‌تصریح قانون دارد. وکالت هم یک عقد جایز است یعنی هر زمان که وکیل یا موکل اراده کنند می‌توانند آن را فسخ کنند. زمانی که موکل قصد برهم زدن قرارداد را دارد تا زمانی که این خبر به وکیل نرسیده باشد عقد وکالت پابرجاست.
از سوی دیگر بنا بر مندرجات قانونی کلیه عقود جایز با موت یکی از طرفین، جنون و یا سفاهت آن‌ها، فسخ می‌شوند. علاوه بر این موارد عقد وکالت در صورت اتمام مدت قرارداد و همچنین از بین رفتن موضوع قرارداد فسخ می‌گردد. همچنین اگر موکل وکیل را عزل کند و یا وکیل استعفا دهد قرارداد وکالت فسخ می‌گردد.
وکالت بلاعزل چیست؟
همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم وکالت از عقود جایز است و بنا بر اراده هریک از طرفین قابل‌فسخ است. اما شاید اصطلاح وکالت بلاعزل به گوش شما هم خورده باشد. یعنی در صورت داشتن وکالت بلاعزل موکل نمی‌تواند هر زمان که اراده کرد وکیل را عزل کند و درواقع این عقد جایز تغییر ماهیت می‌دهد.
وکالت بلاعزل زمانی رخ می‌دهد که شما در ضمن یک عقد لازم مانند عقد بیع شرط وکالت را جزء شروط قرارداد درج می‌کنید. برای اینکه این مطلب برای شما دقیق‌تر تبیین گردد به یک مثال رایج توجه کنید:
خریدوفروش خانه‌هایی که هنوز سند رسمی برای آن‌ها صادر نشده است!
در بسیاری از مناطق کشور خصوصاً در حومه کلان‌شهرها ساخت‌وسازهای وسیعی صورت گرفته است که باوجود عمر چندساله برخی از آن‌ها هنوز خیلی از این سازه‌ها سند رسمی ندارند اما بااین‌وجود بسیار مورد معامله قرار می‌گیرند و به دلیل قیمت پایین‌تری که نسبت به سایر موارد مشابه دارند بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرند اما خریدوفروش این املاک چگونه انجام می‌شود؟
اگر تجربه معاملات این‌چنینی را داشته باشید طرفین در ضمن یک بیع نامه که نزد بنگاه‌های معاملات ملکی تنظیم می‌شود توافقات خود را درج می‌کنند. درواقع در تمام این بیع نامه‌ها نوشته‌شده است که فروشنده ضمن عقد خارج لازم به خریدار وکالت می‌دهد. همان‌طور که میدانید عقد بیع (خریدوفروش) یک عقد لازم است و زمانی که فروشنده در ضمن این عقد به خریدار وکالت می‌دهد درواقع وکالت بلاعزل داده و نمی‌تواند بعداً وی را از وکالت عزل نماید.
حق توکیل به غیر
توکیل به غیر درواقع بیانگر این مطلب است که وکیل بتواند موضوع وکالت خود را به شخص دیگری وکالت دهد. مثلاً زمانی که یک خانم حق طلاق را از همسر خود دریافت می‌کند این امر را ضمن عقد خارج لازم و با حق توکیل به غیر می‌گیرد. این بدین معناست که خانم بتواند این نیابت را به فردی که صیغه طلاق را جاری می‌کند اعطا نماید و گرفتن حق طلاق بدون حق توکیل به غیر هیچ معنایی ندارد.
حق توکیل به‌غیراز استثنائات قانون است و به همین دلیل نیازمند تصریح در متن قرارداد خواهد بود. اعطای این حق به وکیل یک عمل پر ریسک و خطرساز است لذا حتماً در این مورد دقت کافی را داشته باشید.
آیا وکیل می‌تواند شخصاً طرف معامله قرار بگیرد؟
وقتی شما عمل فروش یک قطعه زمین را به کسی وکالت می‌دهید آیا او می‌تواند این قطعه زمین را برای خودش بخرد؟
یکی دیگر از موارد استثنائی که در متن قرارداد وکالت باید صراحتاً بیان شود همین امر است و درصورتی‌که در قرارداد ذکر نشده باشد وکیل حق این کار را نخواهد داشت.
دانستنی‌های عمومی در مورد قرارداد وکالت
عقد وکالت یک عقد جایز است و به دو دسته عام و خاص تبدیل می‌شود. وقتی وکالت صرفاً برای یک امر خاص به وکیل داده می‌شود وکالت خاص و وقتی به‌صورت کلی این حق از طرف موکل به وکیل اعطا می‌شود وکالت عام خواهد بود.
قرارداد وکالت هم مانند سایر عقود قانونی نیازمند شرایط اساسی صحت معاملات است و در صورت فقدان هرکدام از این شرایط مطابق مندرجات قانون عمل خواهد شد. همچنین وکالت باید برای امری داده شود که درواقع موکل شخصاً بتواند آن را انجام دهد در غیراینصورت صحیح نیست.
همان‌طور که ملاحظه فرمودید قرارداد وکالت یکی از پرچالش‌ترین قراردادهای قانون مدنی ایران است و شرایط مخصوص به خود را دارد. به همین منظور برای تنظیم یک قرارداد مطمئن با حاشیه ریسک پایین حتماً از دانش و تجربه یک مشاور حقوقی استفاده کنید.
.svg)
دیدگاه شما