معامله از راه دور چگونه انجام می‌گردد و چه الزامات و جزئیاتی دارد؟

منظور از معامله از راه دور، معامله و قراردادی است که از طریق وسایل الکترونیک انجام و منعقد می‌گردد. قراردادها به‌صورت عام از طریق مکالمه و مذاکره مستقیم طرفین قرارداد منعقد می‌گردند اما گاهی ممکن است طرفین یک عقد در یک مکان حضور نداشته و امکان دسترسی و ملاقات مستقیم و حضوری یکدیگر را نیز نداشته باشند که در چنین شرایطی، باید از راه دور با یکدیگر معامله نمایند. معامله از راه دور یا معامله الکترونیک ممکن است از طرق مختلفی مانند نامه، فکس، تلفن، اینترنت و سایر ابزارهای مشابه انجام گردد و در هر حال، امروزه با توجه به گسترش وسایل ارتباطی و گسترش و توسعه اینترنت، معاملات از راه دور نیز به سهولت انجام‌پذیر است و البته که تنظیم و عقد قرارداد و انجام معامله الکترونیکی الزامات حقوقی مخصوص به خود را داشته که در این مقاله سعی داریم برخی از این الزامات را بررسی نموده و توضیح دهیم.

مشاوره حقوقی معاملات الکترونیکی

معامله از راه دور چیست و آیا این نوع معامله مورد حمایت قانون می‌باشد یا خیر؟

قراردادها به‌طور عام از طریق مکالمه و مذاکره مستقیم طرفین قرارداد با یکدیگر و در یک مکان مشخص که در اصطلاح حقوقی مجلس نامیده می‌شود، منعقد می‌گردند. اشخاص با حضور در مجلس عقد قرارداد، انتظارات و اهداف قراردادی که از قرارداد دارند را بیان نموده و پس از رسیدن به توافقات لازم، مفاد قرارداد را تنظیم و سپس قرارداد را امضا می‌کنند. امروزه اما قراردادها تنها به معاملات حضوری خلاصه نگشته و انواع دیگری از قراردادها در میان اشخاص حقیقی و حقوقی رواج یافته که آن‌ها را تحت عنوان قرارداد الکترونیک یا معامله از راه دور می‌شناسیم و این قراردادها آثار مختص به خود را دارا می‌باشند؛ برای مثال، در معامله از راه دور، میان ایجاب و قبول فاصله‌ای ایجاد می‌گردد که این فاصله آثاری را بر قرارداد وضع می‌نماید.

در قوانین ایران، به‌صورت خاص به قراردادهای الکترونیک اشاره نگشته است اما با توجه به استفاده‌ای که از این نوع قرارداد می‌گردد و با توجه به حجم بالای عقد معاملات از راه دور، می‌توان چنین استنباط کرد که معاملات از راه دور گرچه مورد اشاره مستقیم قانون قرار نگرفته است اما، صحت این قراردادها از منظر عرف تجاری پذیرفته شده است، زیرا از براساس اصول حقوقی، دلیلی بر بطلان این معاملات وجود نداشته و همچنین در حقوق ایران اصل بر صحت معاملات است و تنها زمانی می‌توان بطلان یا عدم اعتبار معامله‌ای را احراز نمود که قانون مستقیماً در ارتباط با آن اظهار نظر نموده باشد.

اوصاف قرارداد الکترونیک و معامله از راه دور

یک قرارداد الکترونیک یا معامله از راه دور تنها زمانی صحیح و دارای اثر و اعتبار می‌باشد، که شرایط صحت معاملات در آن وجود داشته باشد. مهم‌ترین شرط صحت معامله، قصد و رضای طرفین عقد معامله می‌باشد؛ در قراردادهای الکترونیک نیز مانند سایر قراردادها، طرفین قرارداد باید اراده کامل جهت عقد قرارداد و پذیرفتن مسئولیت را داشته باشند و باید با قصد و رضای کامل ایجاب و قبول قراردادی را انشاء نمایند. البته طرفین باید در انشاء و اعلام ایجاب و قبول خود دقت نمایند زیرا معامله از راه دور یک عقد رضایی است و ایجاب و قبول در آن نیاز به تشریفات خاصی نداشته و هر عملی ممکن است ناظر بر ایجاب و قبول قرارداد باشد.

عقد قراردادهای کتبی در فضای الکترونیک از طریق امضا دیجیتال

بسیاری از قراردادها در حقوق ایران نوشتاری و کتبی می‌باشد؛ به این صورت که پس از آنکه مفاد قرارداد در متن قراردادی و در چارچوب مختص به آن قرارداد نوشته می‌گردد، طرفین قرارداد را امضاء نموده و معامله منعقد می‌گردد. در قراردادهای الکترونیک اما این موضوع ممکن نبوده و طرفین نمی‌توانند قرارداد خود را در قالب کتبی تنظیم نمایند و در سال‌های اخیر، برای حل این مشکل سامانه امضای الکترونیک ایجاد گردیده است که طرفین امکان عقد برخی قراردادها را به‌صورت کتبی خواهند داشت اما این موضوع باز هم تمام دشواری و پیچیدگی قراردادهای الکترونیک کتبی را حل نمی‌نماید زیرا برخی از قراردادها مانند قرارداد خرید و فروش اموال غیرمنقول نیاز به امضا و تأیید مراجع رسمی دولتی داشته و  سند رسمی محسوب می‌گردند که در چنین مواردی نمی‌توان از امضای الکترونیک استفاده نمود و در حال حاضر سازوکاری که برای حل این مشکل در نظر گرفته شده است بحث «امضای دیجیتال» یا همان امضای الکترونیک مطمئن است که برای آن گواهی امضای الکترونیک صادر گردیده و مطابق قانون تجارت الکترونیک به اسناد اعتباری مشابه اسناد رسمی اعطا می‌کند. شما می‌توانید در صورت نیاز به استفاده از چنین امکانی از سامانه امضا الکترونیک «مطمئن» امضانو استفاده کنید!

ورود به سامانه امضانو

محل وقوع عقد در معاملات از راه دور

در قراردادهای الکترونیک و از راه دور، طرفین قرارداد در یک مکان حاضر نبوده و به همین دلیل ممکن است تشخیص محل دقیق عقد کمی دشوار باشد و از آنجایی که تعیین محل عقد آثار بسیاری در قرارداد مانند قانون حاکم بر قرارداد و تعیین دادگاه صالح به رسیدگی به اختلافات قراردادی دارد، نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. یکی از دشواری‌های تعیین محل عقد این موضوع است که هر یک از طرفین قرارداد ممکن است ایجاب و قبول خود را از مکان‌های مختلفی ارسال نموده و در یک مکان ثابت نباشد. به همین دلیل حقوقدانان در این زمینه اقامتگاه طرفین قرارداد را ملاک قرار داده و محل وقوع عقد را مکانی می‌دانند که ایجاب از آنجا ارسال گشته است.

زمان وقوع عقد در معاملات از راه دور

تعیین زمان وقوع عقد یکی از الزامات قراردادی می‌باشد و نتایجی مانند تعیین دادگاه صالح جهت رسیدگی به اختلافات و زمان انجام تعهدات به همراه دارد. زمانی که طرفین قرارداد در یک مکان نبوده و از یکدیگر فاصله دارند و با توجه به اینکه ایجاب و قبول در یک زمان اعلام و ارسال نمی‌گردد، تعیین زمان وقوع عقد، مسئله‌ای دشوار است. در این زمینه نظریه‌هایی در حقوق ایران مطرح گشته است که اصلی‌ترین آن، نظریه ارسال قبول جهت تشخیص زمان وقوع عقد است که به این ترتیب است که حقوقدانان در معاملات از راه دور، لحظه‌ای را که شخص قبول خود را ارسال می‌دارد، زمان وقوع عقد می‌دانند. این موضوع اما در معامله از راه دور اندکی متفاوت بوده و حقوقدانان در قراردادهای الکترونیک، زمان وصول قبول را زمان تشکیل و انعقاد عقد می‌دانند زیرا در این نوع قراردادها، قبول باید به شخصی که ایجاب قراردادی را انشاء نموده است وصول گردد تا بتوان از قطعیت انعقاد این نوع معاملات اطمینان حاصل نمود.

انصراف از قرارداد الکترونیک و قانون حاکم بر آن

خریدهای اینترنتی مصداق مهمی از معاملات از راه دور و قراردادهای الکترونیک می‌باشند، که قانون تجارت الکترونیک بر انعقاد و اجرای این قراردادها نظارت دارد. در قسمتی از قانون تجارت الکترونیک، ضوابطی در ارتباط با حمایت از حقوق مشتریان فروشگاه‌های اینترنتی آمده است که رعایت آن‌ها سبب حفظ حقوق مشتریان و سهولت عقد معاملات از راه دور می‌گردد.

در ماده 37 و 38 قانون حمایت از تجارت الکترونیک آمده است که درمعاملات الکترونیک و قراردادهای فروش از راه دور از طریق ابزار الکترونیک، مصرف‌کننده یعنی خریدار قرارداد، باید تا 7 روز زمان جهت انصراف از معامله داشته باشد و نباید خسارتی بر این شخص متحمل گردد به غیر از هزینه عودت دادن کالای خریداری‌شده. بر این اساس، خریدار حق دارد تا یک هفته از خرید خود منصرف شده و قرارداد را بر هم بزند. مبنای اعطای این حق به خریدار این موضوع است که در خریدهای اینترنتی و الکترونیک، از آنجایی که کالا هنگام خرید رؤیت نمی‌گردد، خریدار باید فرصت کافی جهت بررسی مبیع و کسب اطمینان از خرید خود داشته باشد. فروشنده کالا نیز باید ثمن معامله از راه دور را به‌طور کامل به خریدار عودت نماید و حق کسر هیچ مبلغی را ندارد.

این قانون البته استثنائی را بر این موضوع اعمال نموده و آن استثناء نیز خرید برخی از کالاها است که خریدار در صورت معامله در ارتباط با آن‌ها، دیگر حق انصراف از خرید تا 7 روز را نخواهد داشت. این موارد عبارت‌اند از معاملات فروش اموال غیرمنقول و حقوق مالکیت ناشی از اموال غیرمنقول به جز اجاره، معاملات خرید اتومبیل، معاملات از راه دوری که از طریق تلفن عمومی انجام می‌گردد، خرید از حراجی‌ها و سایر معاملات الکترونیکی که شرایط و اوصاف خاصی دارند.

نتیجه‌گیری بحث معامله از راه دور

فضای الکترونیک دنیایی گسترده با قابلیت‌های بسیار است که استفاده‌های گوناگون می‌تون از آن داشت و یکی از این موارد، عقد معامله در فضای مدرن اینترنت و از طریق ابزارهای گوناگون الکترونیک است. قراردادهای الکترونیک از نظر کلیت اصول حقوقی همانند معاملات سنتی می‌باشند و بسیاری از آثار قراردادهای سنتی بر این نوع قراردادها نیز وضع می‌گردد اما در جزئیات و برخی مسائل، معاملات از راه دور تفاوت‌هایی با قراردادهایی که متعاقدین آن در یک مکان می‌باشند، خواهند داشت. برخی از این تفاوت‌ها در مکان و زمان انعقاد قرارداد الکترونیک، نحوه فسخ این نوع معاملات، شرایط انصراف از معامله، حقوق و تعهدات قراردادی طرفین و تشریفات قراردادی معامله از راه دور است که متعاقدین چنین قراردادهایی باید این موارد را در نظر داشته باشند و علاوه بر این، باید در انعقاد و اجرای قراردادهای الکترونیک، نظم عمومی جامعه و اخلاق حسنه را نیز رعایت نمایند.

کانال تلگرام لامینگو

اگر تا به اینجای این مقاله را مطالعه نموده‌اید و از مطالعه آن رضایت کافی برایتان حاصل گشته است، به شما توصیه می‌گردد سایر مطالب بلاگ حقوقی لامینگو را نیز مورد مطالعه قرار دهید. ما در بلاگ لامنیگو همواره در حال انتشار مطالبی با موضوعات حقوقی و موضوعات مرتبط با کسب‌وکار هستیم که مطالعه این مطالب، سبب افزایش دانش حقوقی شما می‌گردد و اطلاعات مفیدی را در اختیارتان قرار می‌دهد. همچنین همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو آماده پاسخگویی به پرسش‌های شما در ارتباط با محتواهای موجود در بلاگ می‌باشند و در همین راستا، شما می‌توانید سؤالات حقوقی خود را با ثبت در انتهای هر  مطلب، با ما به اشتراک بگذارید.