درخواست تعیین داور از دادگاه چگونه و در چه شرایطی انجام می‌گیرد؟

امروزه پرونده‌های قضایی در محاکم و دادگاه‌ها به‌قدری زیاد شده است که دغدغه اصلی مسئولان قضایی کشور، سرعت بخشیدن به حل‌وفصل این پرونده‌ها و اختلافات حقوقی بین افراد است. یکی از راه‌های مؤثر در سرعت بخشیدن به رسیدگی و حل اختلاف، داوری است که باعث ایجاد نظم عمومی، نظم حقوقی و کاهش بار مسائل حقوقی و قضایی می‌شود. به همین دلیل، در این مقاله قصد داریم شما را با مشاوره حقوقی نهاد داوری و نحوه درخواست تعیین داور از دادگاه آشنا نماییم.

مراکز و مؤسسات حقوقی بسیار زیادی در زمینه ارائه خدمات حقوقی فعالیت می‌کنند. برای دریافت مشاوره حقوقی نهاد داوری از لامینگو می‌توانید بر روی لینک زیر کلیک کنید.

دریافت مشاوره حقوقی نهاد داوری

داوری چیست؟

داوری به‌عنوان یک نوع دادرسی به‌صورت اختصاصی شناخته می‌شود. بر اساس مفاد ماده 477 قانون آیین دادرسی مدنی کشور، داوران در رسیدگی به پرونده‌ها و صدور رأی، از تشریفات قانون آیین دادرسی تبعیت نمی‌کنند؛ اما لازم است که به قوانین مربوط به داوری پایبند باشند.

شأن اصلی داور، حل‌وفصل اختلاف با توجه به قرارداد داوری منعقدشده است. هرچند که رأی داور باید با موازین حقوقی مطابقت داشته باشد؛ اما در یک سری شرایط خاص رأی داور قابل اعتراض است. مواقع و شرایطی که می‌توان به رأی داور اعتراض کرد، در ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی کشور ذکر شده است.

نحوه تعیین داور

داور یا داوران می‌توانند توسط طرفین دعوا انتخاب شوند که این امر می‌تواند قبل یا بعد از بروز اختلاف صورت بگیرد. همچنین، این امکان وجود دارد که انتخاب داور به شخص ثالث سپرده شده و یا در مواردی، افراد تعیین داور را از دادگاه درخواست نمایند. بنابراین به‌طور کلی داور برای رسیدگی و حل اختلاف به سه صورت می‌تواند انتخاب شود:

1. تعیین توسط اصحاب یا طرفین دعوا؛
2. تعیین توسط شخص ثالث؛
3. تعیین توسط دادگاه.

تعیین داور توسط اصحاب دعوا

افراد می‌توانند با انعقاد قرارداد، داور مورد نظر خود را تعیین کنند. قرارداد داوری می‌تواند قبل یا بعد از بروز اختلاف بین طرفین منعقد شود. درصورتی‌که در قرارداد داوری تعداد داوران ذکر نشده باشد، هریک از طرفین دعوا باید یک داور اختصاصی معرفی کنند و همچنین یک نفر را به‌عنوان داور سوم به صورت مشترک تعیین نمایند؛ اما درصورتی‌که در قرارداد تعداد داوران ذکر شده باشد، باید مطابق با همان عمل شود. در قانون هیچ محدودیتی برای تعداد داوران وجود ندارد؛ اما تعداد داوران باید فرد باشد.

در صورت وجود چند داور برای حل اختلاف، ملاک رأی اکثریت داوران است؛ مگر اینکه طرفین دعوا به‌نحو دیگری توافق کرده باشند. مطابق ماده 459 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر طرفین دعوا برای معرفی داور متعهد شده باشند اما داور تعیین نکرده باشند و در زمان اختلاف نیز نخواهند و یا نتوانند فردی را به‌عنوان داور اختصاصی معرفی کنند یا در انتخاب داور سوم مشارکت کنند، طرف دوم دعوا می‌تواند داور خود را تعیین کرده و از طریق اظهارنامه رسمی به طرف مقابل اعلام کند که داور خود را معرفی کرده و برای تعیین داور سوم نیز تراضی کند.

در این شرایط، درصورتی‌که طرف مقابل در مدت 10 روز داور اختصاصی خود را معرفی نکند یا در انتخاب داور سوم تراضی نکند، درخواست تعیین داور از دادگاه صورت می‌گیرد. درصورتی‌که در قرارداد داوری تعیین شده باشد که حل اختلاف به‌وسیله یک داور انجام شود و در زمان بروز اختلاف، طرفین در مورد تعیین داور به توافق نرسند، هر یک از طرفین دعوا می‌توانند یک نفر را به‌عنوان داور تعیین کنند و موضوع را از طریق اظهارنامه رسمی به طرف مقابل اعلام کنند. در این شرایط، درصورتی‌که ظرف 10 روز با داور معرفی‌شده توافق نشود، داور با درخواست طرف دعوی، توسط دادگاه تعیین خواهد شد.

حتماً بخوانید: همه چیز درمورد حل اختلاف ازطریق داوری

تعیین داور توسط شخص ثالث

در تمامی مراحل حل اختلاف، طرفین دعوا می‌توانند در موافقتنامه داوری انتخاب داور یا داوران برای حل اختلاف را به شخص ثالث واگذار کنند. این شیوه انتخاب داوری معمولاً در داوری‌های بین‌المللی مطرح می‌شود؛ زیرا در پرونده‌های تجاری بین‌المللی فرایند انتخاب و سازمان‌دهی داوران به سازمان‌های دائمی داوری مانند اتاق بازرگانی بین‌المللی تفویض می‌شود. شخص ثالثی که به‌عنوان انتخاب‌کننده داور تعیین می‌شود، باید به تمامی شرایطی که طرفین در موافقتنامه داوری ذکر کرده‌اند، پایبند باشد.

تعیین داور توسط دادگاه (درخواست تعیین داور از دادگاه)

پیش‌تر نیز اشاره شد که در شرایطی که طرفین به هر دلیل از انتخاب داور خودداری نمایند، طرف دیگر دعوی می‌تواند تعیین داور را از دادگاه درخواست نماید. مطابق با ماده 462 قانون آیین دادرسی مدنی، «درصورتی‌که طرفین نسبت به دادگاه معینی برای انتخاب داور تراضی نکرده باشند، دادگاه صلاحیتدار برای تعیین داور، دادگاهی خواهد بود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد.»

آیا داور می‌تواند از رسیدگی امتناع کند؟

در زمان بروز اختلاف، باید هریک از طرفین دعوا که داور اختصاصی خود را معرفی کرده‌اند، بتوانند قبولی داور یا داوران را بگیرند. کسانی که به‌عنوان داور توسط طرفین انتخاب می‌شوند، در قبول و عدم قبول مسئولیت داوری مختار بوده و می‌توانند آزادانه و بدون هیچ اجباری در مورد آن تصمیم بگیرند؛ اما این افراد درصورتی‌که داوری را بپذیرند و بدون عذر موجه از صدور رأی خودداری نمایند، علاوه‌بر جبران خسارات وارده به طرفین، تا 5 سال از حق انتخاب شدن به‌عنوان داور محروم خواهند بود.

موارد قابل اجرا نبودن رأی داور

بر اساس مفاد ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی کشور، در موارد زیر رأی داوری باطل بوده و قابل اجرا نخواهد بود:

1. رأی صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
2. داور در خصوص مطلبی که مرتبط با موضوع داوری نبوده، رأی صادر کرده باشد.
3. داور خارج از حدود اختیار خود رأی صادر کرده باشد؛ در این شرایط، تنها بخشی از رأی که در خارج از حیطه اختیارات داور بوده است باطل خواهد شد.
4. دارو رأی خود را پس از انقضای مدت داوری صادر کرده باشد.
5. رأی داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است، مخالف باشد.
6. رأی توسط داورانی که مجاز به صدور رأی نبوده‌اند، صادر شده باشد.
7. قرارداد رجوع به داوری فاقد اعتبار بوده باشد.

حتماً بخوانید: کدام دسته از دعاوی قابل ارجاع به داوری هستند؟

اشخاصی که نمی‌توانند داور باشند

برخی از افراد هرگز صلاحیت انجام داوری را نخواهند داشت. افراد دارای جنون، افراد صغیر و سفیه از جمله این افراد هستند. همچنین، افرادی که بر اساس حکم دادگاه از داوری محروم شده باشند نیز نمی‌توانند به‌عنوان داور انتخاب شوند.

در فرایند انتخاب داور توسط دادگاه نیز افراد ذیل از طرف دادگاه به‌عنوان داور انتخاب نخواهند شد؛ مگر با تراضی طرفین:

1. اشخاصی که کمتر از 25 سال سن دارند.
2. اشخاصی که در موضوع مورد اختلاف ذی‌نفع باشند.
3. اشخاصی که با یکی از طرفین اختلاف، رابطه فامیلی داشته باشند (رابطه فامیلی تا درجه دوم از طبقه سوم).
4. اشخاصی که قیم یا کفیل یا مباشر امور یکی از طرفین اختلاف باشند.
5. اشخاصی که خودشان یا به‌واسطه همسر به‌عنوان وارث یکی از طرفین به حساب آیند.
6. کارمندان دولت در حوزه مأموریت خود.

حدود اختیارات و وظایف 

برای حل اختلاف و داوری، طرفین دعوا اسناد و مدارک و مستندات خود را به داوران ارائه می‌دهند. داوران می‌توانند از هریک از طرفین توضیحات تکمیلی را دریافت کنند و یا درصورتی‌که برای تصمیم‌گیری در خصوص اختلاف نیاز به نظر کارشناسی باشد، از یک کارشناس در حوزه مربوطه استفاده کنند. هرچند داوران در رسیدگی به اختلاف و صدور رأی تابع تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی کشور نیستند؛ اما باید مطابق با مقررات داوری عمل کنند و رأی خود را به‌گونه‌ای صادر کنند که موجه و مستدل بوده و مخالف قوانین و مقررات ایجادکننده حق نباشد. به‌عنوان مثال، داور نمی‌تواند در موضوع انحصار وراثت و تعیین سهم ارث، سهم دختر را دو برابر سهم پسر در نظر بگیرد.

رأی صادرشده توسط داور در رسیدگی به پرونده قابلیت اجرا داشته و اگر طرف محکوم تا 20 روز پس از صدور رأی آن را اجرا نکند، دادگاه می‌تواند به درخواست ذی‌نفع برگ اجرایی صادر کند که این برگ همانند احکام دادگاه‌ها اجرا خواهد شد.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

جمع‌بندی

اگر شما درگیر یک پرونده اختلاف هستید، برای رسیدگی سریع‌تر به پرونده و تعیین تکلیف آن می‌توانید از فرایند داوری استفاده کنید و با توافق با طرف دعوای خود، افرادی را به‌عنوان داور تعیین کنید تا با بررسی و رسیدگی به پرونده، رأی لازم را صادر کنند. هرچند فرایند داوری و تعیین داور به‌ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما با توجه به اینکه رأی صادره به‌وسیله داور یا داوران قابلیت اجرایی دارد، بهتر است درصورتی‌که تمایل به انتخاب داور برای رسیدگی و حل اختلاف دارید، در انتخاب داور از خدمات مشاوره حقوقی نهاد اداری و افراد باتجربه و خبره در این امر استفاده کنید تا به‌این‌ترتیب، از رأی صادره درباره اختلاف خود اطمینان حاصل نمایید.

در این مقاله، شرایط و ضوابط درخواست تعیین داور از دادگاه را برای شما بیان کردیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مشاوره حقوقی نهاد داوری، می‌توانید به وبلاگ لامینگو مراجعه کنید.