معامله به قصد فرار از دین و بررسی شرایط تحقق و مجازات آن

هر قراردادی با توافق طرفین قرارداد و برای انجام موضوعی منعقد می‌شود. برای آن‌که معامله صحیح و نافذ باشد باید شرایط صحت معاملات در آن معامله رعایت شود. برخی از شرایط صحت معاملات عبارت است از قصد و رضای طرفین، اهلیت طرفین، معلوم بودن موضوع معامله، مشروع بودن جهت معامله و غیره. همانطور که گفته شد مشروع بودن جهت معامله یکی از شرایط  صحت قرارداد منعقده است که باید رعایت شود. جهت معامله همان هدف معامله است که به معنای انگیزه و قصد طرفین برای انجام این معامله است. اهدافی که طرفین قرارداد برای آن معامله می‌کنند، باید مشروع باشد و در غیر این صورت معامله صحیح و معتبر نخواهد بود. در همین راستا باید بدانید که اگر قصد طرفین برای انجام معامله، فرار از ادای دین باشد این معامله صحیح نخواهد بود.

در این نوشتار قصد داریم به صورت کامل به معامله به قصد فرار از دین و شرایط تحقق آن بپردازیم. در نتیجه اگر تمایل به کسب اطلاعات در این زمینه دارید این مطلب را تا انتها مطالعه کنید. شما می‌توانید در صورتی‌که پس از مطالعه، همچنان نیاز به کسب اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط باشید.

معامله به قصد فرار از دین چگونه معامله‌ای است؟

معامله به قصد یا با هدف فرار از دین، به این معنا است که شخصی اقدام به انجام معامله و انتقال اموال خود با هدف عدم پرداخت دیون خود نماید. اگر شخصی به دیگری یا دیگران بدهکار و مدیون باشد این شخص باید دین خود را در موعد مشخص از محل اموال خود پرداخت نماید. حال ممکن است این فرد برای آنکه ادعا کند مالی برای پرداخت دیون خود ندارد اقدام به انتقال اموال خود به دیگران نماید. اما باید بدانید که اگر معامله با این هدف یعنی فرار از پرداخت دین انجام شود، صحیح نخواهد بود و باطل است. دلیل باطل بودن این قرارداد نیز این است که مشروع بودن هدف معامله، یکی از شرایط صحت قرارداد است و فرار از پرداخت دین، هدف مشروعی برای انجام معامله و عقد قرارداد نمی‌باشد.

ماده 424 قانون تجارت در این زمینه مقرر می‌کند که «هر گاه در نتیجه اقامه دعوی از طرف مدیر تصفیه یا طلبکاری بر اشخاصی که با تاجر طرف معامله بوده یا بر قائم‌مقام قانونی آنها ثابت‌ شود تاجر متوقف قبل از تاریخ توقف خود برای فرار از ادای دین یا برای اضرار به طلبکارها معامله نموده که متضمن ضرری بیش از ربع قیمت حین‌المعامله بوده است آن معامله قابل فسخ است مگر اینکه طرف معامله قبل از صدور حکم فسخ، تفاوت قیمت را بپردازد. دعوی فسخ در ظرف دو‌ سال از تاریخ وقوع معامله در محکمه پذیرفته می‌شود».

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

مثالی برای معامله به قصد فرار از دین

ماده قانونی فوق در ارتباط با معاملات تاجر ورشکسته با هدف فرار از دین است، اما به‌صورت کلی هر شخصی اقدام که به انجام معامله به قصد فرار از دین اقدام نماید و اثبات شود که معامله با چنین هدفی بوده است، این معامله باطل خواهد بود. برای مثال تصور کنید زن و شوهری در حال انجام مراحل طلاق هستند و زوجه درخواست پرداخت مهریه خود توسط زوج را دارد. حال اگر همسر این زن برای فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به دیگران منتقل نماید و برای دادگاه محرز شود که این معامله با هدف استنکاف از پرداخت مهریه بوده است در این صورت دادگاه می‌تواند حکم به ابطال معامله منعقده دهد.

شرایط تحقق معامله با قصد فرار از دین چیست؟

همانطور که پیش از این گفته شد، تنها زمانی حکم به ابطال معامله با قصد فرار از پرداخت دین صادر خواهد شد که اثبات و احراز گردد که معامله با این هدف انجام شده است. در این بخش از مطلب قصد داریم به بررسی شرایط تحقق معامله با قصد فرار از دین بپردازیم. این شرایط به شرح ذیل است:

1. قرارداد باید مالی باشد

اولین شرط در تحقق معامله با قصد فرار از پرداخت دین این است که قرارداد باید مالی باشد و سبب گردد که دارایی بدهکار کاسته شود. این کاهش دارایی یا اموال باید به گونه‌ای باشد که باقی‌مانده دارایی، برای پرداخت دیون بدهکار کافی نباشد. در نتیجه اگر معامله غیرمالی باشد و یا موضوع معامله تا اندازه‌ای باشد که پس از معامله نیز دارایی مدیون کفاف پرداخت دیون را بدهد در این صورت این شرط از شرایط معامله به قصد فرار از دین محقق نشده است.

این مطلب را نیز بخوانید: نکاتی مهم در خصوص معامله صوری و رد پای آن در سند اجاره نامه!

2. دین باید مسلم و حال باشد

یکی دیگر از شرایط تحقق و احراز معامله مزبور، این است که دینی که شخص باید پرداخت کند معلوم، مسلم و حل باشد. معلوم بودن دین به این معنا است که میزان دقیق بدهی و موضوع آن باید مشخص باشد. علاوه بر این، دین باید مسلم و قطعی باشد؛ به این معنا که دین باید قطعی باشد و این قطعیت زمانی حاصل می‌شود که دین مستند به سند لازم‌الاجرا و یا به حکم دادگاه باشد. یکی دیگر از شرایطی که دین باید داشته باشد این است که دین باید حال باشد و سررسید آن رسیده باشد و دیون مؤجل و معلق مشمول این موضوع نخواهند بود.

3. هدف معامله باید فرار از دین باشد

سومین و مهم‌ترین شرط تحقق معامله به قصد فرار از دین است که هدف معامله‌کننده از انجام معامله باید ضربه زدن به طلبکاران و فرار از پرداخت دیون آن‌ها باشد. اگر شخصی اموال خود را بدون اینکه این قصد را داشته باشد معامله کند، معامله با قصد فرار از دین محقق نخواهد شد هر چند که نتیجه معامله، کاهش دارایی معامله‌کننده و کافی نبودن دارایی برای پرداخت دیون طلبکاران باشد.

معامله به قصد فرار از دین چه انواعی دارد؟

معامله با قصد فرار از دین دو نوع است. نوع اول این معامله، معامله‌ای است که به صورت صوری و با تبانی طرفین قرارداد انجام می‌گردد. به این معنا که معامله‌کننده از ابتدا قصد انتقال اموال خود را نداشته و تنها برای اضرار به طلبکاران خود، اقدام به انجام معامله و انتقال اموال خود می‌کند. در این شرایط، معامله‌کننده با طرف دیگر معامله تبانی کرده و طرفین اقدام به عقد قراردادی صوری می‌نمایند. در چنین شرایطی، این معامله به‌صورت کلی باطل است. به عبارت دیگر، هر معامله‌ای که به صورت صوری و بدون قصد واقعی انجام گردد، معامله‌ای باطل است.

حالت دوم معامله به قصد فرار از دین، به این صورت است که معامله‌کننده واقعاً قصد انتقال اموال خود را دارد، اما ماحصل انتقال مال را پنهان می‌کند تا از پرداخت دین خود به طلبکاران بپرهیزد. در اینجا ممکن است برای شما این سؤال پیش بیاید که آیا این معامله نیز باطل است یا خیر؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که این معامله به‌صورت کلی و از ابتدا باطل نیست، بلکه این معامله، غیرنافذ است و ابطال یا صحت آن بستگی به تنفیذ طلبکاران دارد. اگر طلبکاران مدیون، این معامله را تنفیذ کنند معامله صحیح و اگر طلبکاران این معامله را رد کنند معامله باطل خواهد بود.

دریافت مشاوره حقوقی

مجازات معامله به قصد فرار از دین چیست؟

از آنجایی که معاملاتی که با قصد فرار از دین انجام می‌شوند سبب به خطر افتادن حقوق طلبکاران می‌شوند، در نتیجه قانونگذار درصدد تعیین مجازات برای این عمل برآمده است. در ماده 21 قانون اجرای محکومیت‌های مالی، قانونگذار مجازات این عمل را این چنین مقرر کرده است: «انتقال مال به دیگری توسط مدیون به هر نحو و به هر وسیله، اگر با انگیزه‌ فرار از ادای دین بوده و به نحوی باشد که باقی‌مانده اموال برای پرداخت دیون انتقال‌دهنده کافی نباشد، مرتکب به حبس تعزیری درجه 6 یا جزای نقدی معادل نصف محکوم‌به یا هر دو مجازات محکوم می‌گردد».

مطابق با این ماده قانونی، برای اعمال این مجازات نیازی به احراز صوری بودن معامله نیست و همین که اثبات شود معامله با هدف فرار از دین صورت گرفته است، معامله‌کننده به مجازات مزبور که حبس تعزیری درجه 6 و جزای نقدی است محکوم می‌گردد.

علاوه بر شخصی که قصد فرار از دین با انتقال اموال خود را داشته است، طرف دیگر قرارداد یعنی انتقال‌گیرنده مال نیز در صورتی‌که از قصد معامله‌کننده مطلع باشد، مسئول است. اگر منتقل‌الیه در قرارداد از قصد انتقال‌دهند یعنی فروشنده آگاه باشد و در این شرایط اقدام به انجام معامله و دریافت مال کرده باشد، این شخص در حکم شریک در جرم است و به مجازات شراکت در جرم محکوم خواهد شد. در این وضعیت عین مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال‌گیرنده به‌عنوان جریمه أخذ و محکوم‌به از محل آن اموال استیفاء خواهد گردید.

مرجع رسیدگی به شکایت از معامله با قصد فرار از دین

طلبکاران شخصی که اقدام به انجام معامله با هدف فرار از پرداخت دین کرده است این حق را دارند که از مدیون خود شکایت کنند. برای شکایت از این عمل مجرمانه، افراد باید به دادسرای محل وقوع جرم (محل انجام معامله) رجوع نموده و شکایت خود را ثبت کنند. موضوعی که باید به آن توجه داشته باشید این است که طلبکار تنها زمانی می‌تواند برای شکایت از مدیون به‌دلیل انجام چنین معامله‌ای شکایت کند که محکومیت به پرداخت دین، قطعی شده باشد. دلیل این امر نیز این است که پیش از قطعی شدن محکومیت به پرداخت دین، معامله مزبور مصداق معامله با قصد فرار از پرداخت دین نخواهد بود.

نتیجه‌گیری

شخصی که به دیگران مدیون بوده و دیگران دینی بر ذمه او دارند نباید معاملاتی انجام دهد که به اضرار طلبکاران باشد. در بسیاری از اوقات، افراد بدهکار برای آن‌که از پرداخت دین خود فرار کنند اقدام به انتقال اموال خود به دیگران می‌نمایند. به چنین معامله‌ای، معامله به قصد فرار از پرداخت دین می‌گویند و مطابق با قانون، این معامله صحیح نمی‌باشد. برای آن‌که معامله‌ای که مصداق فرار از دین است محقق شود، شرایطی باید وجود داشته باشد از جمله انجام معامله و انتقال اموال، حال بودن دین و قصد فرار از پرداخت دین.

موضوعی که در این زمینه وجود دارد این است که قانونگذار انجام چنین معامله‌ای را جرم‌انگاری کرده است و در نتیجه اگر انجام معامله با این هدف محرز شود، معامله‌کننده به مجازات مزبور محکوم خواهد شد. با توجه به این توضیحات، می‌توان چنین نتیجه گرفت که انجام چنین معامله‌ای برای فرار از پرداخت دین، بیش از آن‌که سودمند به حال بدهکار باشد، دارای تبعات زیان‌بار است و بهتر است اشخاص از انجام چنین معاملاتی خودداری نمایند و در غیر این صورت اگر انجام معامله اثبات شود، فارغ از صوری بودن یا نبودن معامله، معامله‌کننده به حبس تعزیری و جزای نقدی محکوم خواهد شد.

کانال تلگرام لامینگو

برای دریافت مشاوره حقوقی با ما در ارتباط باشید!

چنانچه در ارتباط با معاملات با قصد فرار از پرداخت دین سؤالی دارید، شما می‌توانید با همکاران ما در تیم حقوقی لامینگو در ارتباط بوده و اطلاعات لازم در این زمینه را به صورت حضوری، تلفنی و یا آنلاین دریافت کنید. اثبات صوری بودن معامله بدهکار و همچنین اثبات هدف بدهکار از انجام معامله، موضوعی است که باید با مشورت وکلا و مشاوران حقوقی انجام شود و در صورتی‌که در دادگاه اثبات نشود که معامله با چنین هدفی انجام شده است، امکان شکایت برای شما وجود نخواهد داشت و شما نمی‌توانید درخواست ابطال معامله را از دادگاه داشته باشید. به همین دلیل لازم است تا حتماً مشاوره حقوقی مربوطه را در این زمینه دریافت نمایید.

بلاگ حقوقی لامینگو پلتفرم تولید محتوا

اگر قصد کسب اطلاعات حقوقی در زمینه‌های مختلف را دارید اما زمان کافی برای مراجعه به مشاورین حقوقی را ندارید، شما می‌توانید با مطالعه محتواهای حقوقی، دانش حقوقی خود را افزایش داده و اطلاعات لازم در زمینه‌های مختلف را کسب کنید. برای این کار شما باید موضوع مورد نظر خود را در اینترنت جست‌وجو کرده و مطالب مربوطه را از سایت‌های معتبر مطالعه کنید. پیشنهاد ما به شما ورود به بلاگ حقوقی لامینگو و مطالعه مطالب این بلاگ است. بلاگ لامینگو پلتفرم تولید محتوا است و همکاران ما در تیم تولید محتوای لامینگو همواره در تلاش هستند تا محتواهایی با موضوعات روز و پرکاربرد حقوقی تهیه و در این بلاگ منتشر کنند.

پس از ورود به بلاگ لامینگو و مطاطلعه مطالب، شما می‌توانید چنانچه پرسش یا ابهامی درباره هر یک از محتواها در ذهن دارید پرسش خود را برای ما بنویسید تا همکاران ما به آن پاسخ دهند. در پایان ضمن تشکر از زمان و توجه شما خواهشمندیم تا نظرات و انتقادات خود در ارتباط با هر نوشتار را در انتهای آن مطلب و در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. شما می‌توانید از این طریق به ما در بهبود مطالب بلاگ کمک کنید. برای دریافت جدیدترین اخبار حقوقی، لامینگو را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید و ما را به دوستان و اطرافیان خود نیز معرفی نمایید.