همه چیز در مورد ورشکستگی

ورشکستگی یعنی چه؟

مطابق ماده ۴۱۲ قانون تجارت “ورشکستگی تجار یا شرکت‌های تجاری در نتیجه‌ی توقف از تأدیه وجوهی که بر عهده آن‌ها است حاصل می‌شود”

به چه کسی ورشکسته می‌گویند؟

ورشکستگی فقط شامل تجار و شرکت‌های تجاری و بازرگانی می‌شود و اگر این افراد در فعالیت‌های تجاری خود، از پس پرداخت بدهی‌ها و انجام تعهداتی که بر عهده‌ی آن‌ها است برنیایند، ورشکسته محسوب می‌شوند.

 آیا افراد عادی نیز مانند تجار می‌توانند و رشکسته محسوب شوند؟

جواب این سوال خیر است؛ زیرا همانطور که در تعریف ورشکستگی می‌بینیم، تنها تجار و شرکت‌های تجاری در صورت عدم توانایی پرداخت بدهی‌های خود ورشکسته محسوب می‌شوند و اگر افراد عادی قادر به پرداخت بدهی‌های خود نباشند، معسر (معسر کسی است که به دلیل نداشتن مال، قادر به پرداخت دیون خود نیست) محسوب شده و مشمول قانون اعسار خواهند بود.

چه افرادی می‌توانند ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری را به دادگاه اعلام کنند؟

الف) “ تاجر”

اگر تاجری متوجه شود که دخل و خرجش با هم جور در نمی‌آید و در پرداخت بدهی‌ طلبکارانش عاجز مانده است، می‌تواند در دادگاه طرح دعوی ورشکستگی کند و در این خصوص به مدت ۳ روز از تاریخ توقف (زمانی است که که فرده تاجر یا شرکت تجاری دیگر توانایی پرداخت دیون خود را ندارد)، مدارک لازم از جمله: لیست دارایی‌های خود، آدرس دفاتر تجاری خود و همچنین آدرس شرکاء یا سهامداران شرکت را به دادگاه اعلام کند.

ب) “طلبکاران“

 گاهی اوقات یک تاجر یا شرکت تجاری با وجود درماندگی مالی و عدم پرداخت دیون طلبکارانش، مقاومت کرده و اعلام ورشکستگی نمی‌کند. در این‌جا طلبکاران آن‌ها می‌توانند برای حفظ حقوق مالی خود به دادگاه درخواست دهند و با اثبات این موضوع، از دادگاه تقاضا کنند که حکم ورشکستگی تاجر را صادر کند.

 دادگاه صالح برای رسیدگی به ورشکستگی کدام دادگاه است و چه مدارکی برای صدور حکم جلب لازم است؟

دادگاه عمومی محل اقامت تاجر یا شرکت تجاری، صلاحیت رسیدگی به این موضوع و صدور حکم ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری را دارد و پس از بررسی‌های لازم و با صورتحسابی که تاجر یا شرکت تجاری از کلیه‌ی اموال و دارایی‌های خود به دادگاه تسلیم می‌کند.

از جمله: صورت کلیه‌ی اموال منقول و غیرمنقول، صورتحساب کلیه‌ی مطالبات از قبیل چک، سفته و غیره…، لیست همه بدهی‌ها و دیونی که بر ذمه‌ی تاجر یا شرکت تجاری است، دسته چک‌ها و وجوه نقدی که در صندوق تجارتخانه موجود است و هرگونه مالی که به صورت امانت یا رهن در دست اشخاص دیگر دارند، دادگاه حکم ورشکستگی تاجر یا شرکت تجاری را صادر می‌نماید.

مواردی که در حکم ورشکستگی قید خواهد شد:

1. تاریخ توقف

تاریخ توقف یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید در حکم ورشکستگی قید شود و ماده ۴۱۶ قانون تجارت اهمیت این موضوع را بیان کرده است. همانطور که پیشتر در مورد آن اشاره شد،

تاریخ توقف در واقع همان تاریخی است که یک تاجر یا شرکت تجاری بعد از آن تاریخ، دیگر توانایی ادای دیون و انجام تعهدات خود را ندارد.

و مطابق ماده 416 قانون تجارت ” محکمه باید در حکم خود، تاریخ توقف تاجر را معین نماید و اگر در حکم معین نشد تاریخ حکم تاریخ توقف محسوب است.

2. موقت بودن حکم ورشکستگی

براساس ماده ۴۱۷ قانون تجارت “ورشکستگی به طور موقت اجرا می‌شود و قابل اعتراض و تجدیدنظر می‌باشد” ولی نکته‌ای که در این‌جا حائز اهمیت است، این است که با وجود قابل اعتراض بودن حکم ورشکستگی، این حکم قبل از قطعیت، قابل اجرا است.

دریافت مشاوره حقوقی

3. تعیین عضو ناظر و مدیر تصفیه

براساس ماده 427 تا ماده 432 قانون تجارت، در حکمی که به موجب آن ورشکستگی تاجر اعلان می‌شود، محکمه یک نفر را به سمت عضو ناظر معین خواهد کرد. عضو ناظر مکلف است بر اداره‌ی امور راجعه به ورشکستگی و سرعت جریان آن نظارت کند و تمام منازعات ناشیه از ورشکستگی را که حل آن از صلاحیت محکمه است گزارش دهد. می‌توان در روند رسیدگی عضو ناظر را تغییر داد و جایگزین کرد.

و همچنین دادگاه ظرف صدور حکم ورشکستگی یا به مدت پنج روز بعد از تاریخ صدور حکم، یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه تعیین می‌کند. مدیر تصفیه دارای وظایفی می‌باشد که به شرح زیر است:

• همین که حکم ورشکستگی قابل اجرا شد و رونوشت آن به اداره تصفیه رسید، مدیر تصفیه صورتی از اموال ورشکسته برداشته و اقدامات لازم را از قبیل مهر و موم برای حفظ آنها به عمل می‌آورد.

• وصول مطالبات تاجر یا شرکت تجاری:

  ممکن است فرده تاجر یا شرکت تجاری نزد شرکت‌ها، سهامداران، مشتریان و در کل ذینفعان خود مطالباتی داشته باشند، مدیر تصفیه موظف است با در اختیار داشتن مدارک مربوط به این مطالبات، آن‌ها را وصول کند. اگر بدهکاری از پرداخت بدهی خود امتناع ورزد، مدیر تصفیه می‌تواند از طریق پیگیری‌های قضایی آنها را وصول نماید.

• نقد کردن دارایی‌های تاجر یا شرکت تجاری:

  از دیگر وظایف مدیر تصفیه این است که تمام دارایی‌های منقول و غیرمنقول تاجر یا شرکت تجاری را توسط یک کارشناس ارزش‌گذاری کرده و در مزایده به فروش برساند و آن دارایی‌ها را تبدیل به پول نقد نماید. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است، این است که افرادی که در این مزایده شرکت می‌کنند نباید از خویشاوندان درجه یک تا چهار مدیر تصفیه باشند.

• پرداخت بدهی‌های تاجر یا شرکت تجاری:

  پرداخت بدهی‌ها و دیون تاجر یا شرکت تجاری از مهمترین وظایف مدیر تصفیه است؛ برای این کار مدیر تصفیه ابتدا باید فهرستی از طلبکاران را فراهم کرده و آن را در روزنامه‌ی رسمی یا روزنامه‌ی کثیرالانتشار شرکت، سه مرتبه و هر بار به فاصله‌ی یک ماه آگهی کند و در آن از طلبکاران درخواست می‌شود که برای دریافت طلب خود به آدرس مدیر تصقیه مراجعه کنند. پس از انتشار آگهی، طلبکاران به مدت ۶ ماه مهلت دارند تا برای وصول طلب خود مراجعه نمایند.

• دعوت از مجمع عمومی فوق‌العاده:

  هنگامی که مدیر تصفیه در حال رسیدگی به وضعیت و حساب و کتاب تاجر یا شرکت تجاری است، می‌تواند از شرکاء یا سهامداران شرکت دعوت به عمل آورد تا با شرکت در جلسه‌ای که مدیر تصفیه تشکیل می‌دهد، از وضعیت شرکت و نحوه‌ی رسیدگی به صورتحساب‌های شرکت مطلع شوند.

• اعلام ختم تصفیه به اداره ثبت:

  پس از این‌که مدیر تصفیه اقدامات محول شده خود را به اتمام رساند، به مدت یک ماه مهلت دارد این موضوع را به اداره‌ی ثبت شرکت‌ها و دفتر ثبت تجاری اعلام کند تا نام شرکت مربوطه از ثبت خارج شده و حذف گردد و همچنین این موضوع در روزنامه‌ی رسمی دادگستری و روزنامه‌ی کثیرالانتشار شرکت، آگهی نماید. اگر پس از ختم تصفیه‌، اموالی از تاجر یا شرکت تجاری به جای بماند، باید طبق اسناد مربوط، بین شرکت‌ها و سهامداران شرکت تقسیم شود.

اما سوالی که ممکن است پیش آید این است که اگر تاجر یا شرکت تجاری ورشکسته قبل از تاریخ توقف و یا از تاریخ توقف تا صدور حکم ورشکستگی و یا بعد از صدور حکم ورشکستگی دست به معاملاتی بزند، وضعیت این معاملات به چه صورت خواهد بود؟

• معاملات تاجر یا شرکت تجاری قبل از تاریخ توقف

این گونه معاملات علی‌الاصول صحیح تلقی می‌شود و طلبکاران فرده ورشکسته نمی‌توانند معترض آن شوند، چون اصل صحت معاملات، پشتیبان چنین معاملات هست. اما به موجب قانون برخی از این معاملات باطل و قابل فسخ هستند:

1. اگر در محکمه ثابت شود که معامله به طور صوری یا مسبوق به تبانی بوده است، آن معامله خود به خود باطل، عین و منافع مالی که موضوع معامله بوده مسترد و طرف معامله اگر طلبکار شود، جزء غرما حصه‌ای ( دسته طلبکاران) خواهد بود. (ماده 426 قانون تجارت)
2. هرگاه ثابت شود تاجر متوقف، قبل از تاریخ توقف خود، برای فرار از ادای دین یا برای اضرار به طلبکارها، معامله‌ای نموده که متضمن ضرری بیش از ربع قیمت حین‌المعامله بوده است، آن معامله قابل فسخ است مگر این‌که طرف معامله قبل از صدور حکم فسخ، تفاوت قیمت را بپردازد. دعوای فسخ در ظرف دو سال از تاریخ وقوع معامله در محکمه پذیرفته می‌شود. (ماده 424 قانون تجارت)

• معاملات تاجر یا شرکت تجاری ورشکسته از تاریخ توقف تا صدور حکم ورشکستگی

از تاریخ توقف، تاجر یا شرکت تجاری که عالم به توقف خود می‌باشد، باید کلیه‌ی معاملاتی که به زیان بستانکاران می‌باشد خودداری کند؛ چون به محض توقف از ادای دیونش در وضعیتی قرار خواهد گرفت که هر گونه عمل حقوقی او مشکوک تلقی می‌شود؛ به همین دلیل فاصله‌ی میان توقف تاجر و صدور حکم ورشکستگی را اصطلاحا دوران مشکوک می‌نامند.

از این رو قانون‌گذار برخی معاملات تاجر یا شرکت تجاری را با دید سوءظن، باطل یا قابل ابطال تلقی می‌کند. زیرا قانون‌گذار چنین تصوری می‌کند که معاملات مزبور براساس تقلب استوار است؛ به همین خاطر برای حمایت از حقوق بستانکاران و برای جلوگیری از سلب اعتماد آنان نسبت به واحدهای تجاری، مقرراتی وضع کرده است که در ماده 423 خود چنین مقرر می‌دارد “هرگاه تاجر پس از توقف، معاملات زیر را نماید، باطل و بلااثر خواهد بود” :

1. هر صلح محاباتی (صلحی که در آن به عمد تساوی عرفی ارزش اقتصادی بین طرفین معامله رعایت نشده باشد) یا هبه (هدیه بلاعوض) و به طور کلی هر نقل و انتقال بلاعوض در خصوص اموال منقول و غیرمنقول
2. تأدیه‌ی هر قرض اعم از حال یا مؤجل به هر وسیله‌ای که به عمل آمده است.
3. هر معامله‌ای که مالی از اموال منقول یا غیرمنقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود. مانند: رهن، وثیقه

مشاوره حقوقی ثبت شرکت

• معاملات تاجر بعد از صدور حکم ورشکستگی

وقتی یک تاجر یا شرکت تجاری از دادگاه تقاضای صدور حکم ورشکستگی کند به این معنی است که توانایی ادامه‌ی فعالیت تجاری را ندارد و  قصد دارد که حساب و کتاب‌های خود را به دست شخص صالحی (مدیر تصفیه) بسپارد. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که آن شخص صلاحیت لازم برای انجام معاملات را ندارد. بنابراین کلیه معاملات آن‌ها بعد از صدور حکم ورشکستگی باطل و بلا‌اثر خواهد بود.

 انواع ورشکستگی

1. ورشکستگی عادی

اگر تاجر یا شرکت تجاری طبق قانون تجارت کشور هنگامی که احساس کند دیگر قادر نیست بدهی‌های خود را پرداخت کند و از ادای دیون خود و انجام تعهدات ناتوان مانده است و به دنبال آن از انجام معامله و فعالیت تجاری خودداری کند و آن را متوقف سازد و همچنین ظرف مدت ۳ روز از تاریخ توقف، مراتب را به دادگاه عمومی محل اقامت خود اعلام کند و فهرستی از اموال و دارایی‌ها و دیون خود را به دادگاه تسلیم نماید، ورشکسته عادی محسوب می‌شود.

2. ورشکسته به تقلب

براساس ماده 549 قانون تجارت “اگر تاجر دفاتر تجاری خود را از روی عمد و سوءنیت مفقود نماید یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کند و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری آن را از بین ببرد و بلاخره اگر به وسیله‌ی اسناد  یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب، به میزانی که در واقع مدیون نمی‌باشد، خود را مدیون قلمداد نماید ورشکسته به تقلب محسوب می‌شود”

3. ورشکستگی به تقصیر

براساس ماده 541 قانون تجارت، تاجر در موارد زیر ورشکسته اعلان می‌شود:

• درصورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه درایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق‌العاده بوده است.
• در صورتی که محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه‌ی خود مبالغ عمده صرف معاملاتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق محض است.
• اگر به قصد تأخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازلتر از مظنه روز کرده است یا اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفه است به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از این‌که از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.
• اگر یکی از طلبکاران را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.

کانال تلگرام لامینگو

مجازات تاجری که به تقصیر و به تقلب، اعلام ورشکستگی کند!

و بر اساس ماده 671 قانون مجازات اسلامی “مجازات تاجر ورشکسته به تقصیر از شش ماه تا دو سال حبس میباشد”

و همچنین براساس ماده 670 قانون مجازات اسلامی “تعقیب جزایی تاجر ورشکسته به تقلب همانند تعقیب جزایی ورشکسته به تقصیر می‌باشدو مجازات کسانی که به عنوان ورشکسته به تقلب محسوب می‌شوند از یک تا پنج سال حبس می‌باشد”

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.