شرح کامل موانع نکاح در قوانین و فقه ایران | موانع ازدواج

عقد نکاح از جمله عقود معینی می‌باشد که در قانون مدنی برشمرده شده است. این عقد آثار فردی و اجتماعی بسیاری به دنبال داشته و به موجب آن زن و مرد متعهد می‌شوند تا ادامه مسیر زندگی‌شان را به یکدیگر پیوند بزنند. قانون مدنی در بیان قوانین و مقررات ازدواج توجه ویژه‌ای به قوانین فقهی داشته و بسیاری از این قوانین را از فقه اتخاذ نموده است. قانون و فقه مواردی را به عنوان موانع نکاح در نظر گرفته‌اند که با وجود آن‌ها امکان انعقاد عقد نکاح بین زن و مرد وجود ندارد. به همین جهت در این گفتار به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

‌

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

موانع نکاح چیست؟

اصولاً افراد جامعه در انتخاب همسر خود مختار بوده و می‌توانند هر کسی را که می‌خواهند به همسری برگزینند. در مقابل نیز نمی‌توان افراد را به ازدواج با فرد خاصی اجبار نمود. با این حال، اختیار افراد در انتخاب همسر مطلق نمی‌باشد، چرا که ازدواج مبنای تشکیل خانواده است و به همین جهت بایستی مورد توجه و حمایتی ویژه قرار گیرد. وجود برخی از شرایط و یا زمان‌هایی خاص از موانع نکاح محسوب می‌گردد. در چنین شرایطی، حتی اگر تمامی شرایط ازدواج صحیح چون قصد طرفین، بلوغ و غیره نیز رعایت شده باشد، به دلیل وجود یکی از موانع نکاح، ازدواج باطل خواهد بود.

قانون و شرع مقدس اسلام موارد مختلفی را به عنوان موانع نکاح معرفی نموده‌اند که در این گفتار به تفصیل معرفی خواهند شد.

وجو قرابت به عنوان یکی از موانع نکاح

وجود قرابت و خویشاوندی در برخی از سطوح از موانع نکاح محسوب می‌گردد. یعنی برخی از خویشاوندان که محرم یکدیگر محسوب می‌شوند نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج نمایند. قرابت در قوانین ما به سه صورت نسبی، سببی و رضاعی می‌باشد. وجود هر یک از این اشکال قرابت به شرح زیر از موانع ازدواج محسوب می‌گردد:

قرابت نسبی

قرابت نسبی یا خونی نوعی از خویشاوندی است که در اثر تولد در یک خانواده و داشتن رابطه خونی و ژنتیکی با اعضای خانواده و خویشاوندان ایجاد می‌گردد. در این سطح از خویشاوندی، نکاح با اشخاص زیر ممنوع می‌باشد:

1. نکاح با پدر و اجداد و با مادر و جدات هر قدر که بالا برود.

2. نکاح با اولاد هر قدر که پایین برود.

3. نکاح با برادر و خواهر و اولاد آن‌ها هر قدر که پایین برود.

4. نکاح با عمه و عمو و خاله و دایی خود و عمه و عمو و خاله و دایی پدر و مادر و اجداد و جدات.

قرابت رضاعی

قرابت رضاعی نوعی از خویشاوندی است که به واسطه شیرخوارگی ایجاد می‌گردد. زمانی که کودکی از شیر زنی جز مادرش تغذیه می‌نماید، بین کودک و آن زن و خانواده‌اش قرابت رضاعی ایجاد می‌گردد. قرابت رضاعی از حیث محرمیت و حرمت ازدواج مانند قرابت نسبی می‌باشد.

قرابت سببی

قرابت سببی نوعی از خویشاوندی است که به واسطه ازدواج با خانواده و خویشاوندان همسر ایجاد می‌گردد. در این سطح از قرابت نیز ازدواج با برخی از اقوام به شرح زیر ممنوع می‌باشد:

1. ازدواج بین مرد و مادر و جدات زن او از هر درجه که باشند اعم از نسبی و رضاعی

2. ازدواج بین مرد و زنی که سابقاً زن پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاد او بوده است هر چند قرابت رضاعی باشد.

3. ازدواج بین مرد با اناث از اولاد زن از هر درجه که باشد ولو رضاعی مشروط بر اینکه بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد.

4. ازدواج مرد با خواهر زن تا زمانی که خواهر دیگر همسر اوست، خواه به عقد نکاح دائم یا موقت.

5. ازدواج مرد با برادرزاده یا خواهرزاده زن خود مگر با اجازه همسر اول.

دریافت مشاوره حقوقی

داشتن شوهر، یکی دیگر از موانع نکاح

چند شوهری امری مذموم و ناپسند است که جز در اندکی از جوامع و قبایل پذیرفته نشده است. به منظور جلوگیری از اختلاط نسل، زنان نمی‌توانند در زمان واحد جز یک همسر داشته باشند. بنابراین، داشتن شوهر از موانع ازدواج محسوب می‌گردد. چنانچه مردی زن شوهردار را با علم به متأهل بودن و حرمت ازدواج عقد نماید، آن زن و مرد نسبت به یکدیگر حرام مؤبد شده و حتی در صورت مجرد شدن آن زن نیز ازدواج‌شان صحیح نخواهد بود. البته در صورتی که مرد به متأهل بودن زن جاهل بوده و بین آن‌ها نزدیکی نیز واقع نشده باشد، تنها عقد باطل بوده و حرمت ابدی میان آن‌ها ایجاد نمی‌گردد. حکم فوق در فرض ارتکاب زنا با زن شوهردار نیز جاری خواهد بود.

‌

استیفاء عدد

بر خلاف آن که چند همسری برای زنان پذیرفته نشده است، مردان می‌توانند در زمان واحد چهار همسر دائمی و بی‌شمار همسر موقتی داشته باشند. این حد نصاب قابل تغییر نمی‌باشد. بنابراین، اگر مردی چهار همسر دائمی داشته باشد، به علت استیفاء عدد نمی‌تواند همسر دائمی پنجم را اختیار نماید. این امر از موانع نکاح محسوب شده و مرد تنها می‌تواند همسر پنجم را به واسطه انعقاد عقد نکاح موقت به همسری برگزیند.
‌

به منظور آشنایی با تفاوت‌های عقد نکاح دائم و موقت می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: تفاوت‌های عقد نکاح دائم و موقت چیست؟

عده زن

زمانی که عقد نکاح، اعم از دائم یا موقت به هر دلیلی پایان می‌یابد زوجه موظف است مدتی را تحت عنوان عده نگه دارد. در طول زمان عده، زن حق ازدواج مجدد نداشته و به منظور ازدواج مجدد بایستی تا زمان انقضای عده صبر نماید. به عبارت دیگر، در زمان عده زن مانند زن شوهردار بوده و ازدواج با وی ممنوع می‌باشد.

ازدواج با زن در زمان عده با علم به وضعیت زن و حرمت نکاح، علی‌رغم بطلان نکاح موجب ایجاد حرمت ابدی میان زن و مرد می‌گردد.

نکاح در حال احرام

زمانی که افراد به سفر حج مشرف شده و محرم می‌گردند، انجام برخی از افعال تا پایان زمان احرام بر آن‌ها حرام می‌گردد. از جمله اموری که در این زمان بر حجاج حرام می‌گردد، انعقاد عقد نکاح است. عقد نکاح حجاج در حال احرام، اعم از دائم یا موقت، باطل می‌باشد. چنانچه افراد از حرمت ازدواج در حال احرام آگاه باشند، علاوه بر بطلان نکاح، حرمت ابدی ازدواج نیز میان‌شان ایجاد می‌گردد.

طلاق به سه یا نه مرتبه متوالی

طلاق زن و مرد برای سه مرتبه متوالی از دیگر موانع نکاح محسوب می‌شود. در چنین وضعیتی نکاح زن و مرد برای دفعه چهارم ممکن نخواهد بود، مگر آن که زن با مرد دیگری به عنوان محلل عقد نکاح دائم منعقد نموده و پس از وقوع نزدیکی از وی جدا شود. در این شرایط مانع ازدواج از بین می‌رود.

اگر به همین ترتیب طلاق متوالی زن و مرد به تعداد نه مرتبه برسد، دیگر ازدواج مجدد زن نیز نمی‌تواند مانع از بین رفتن حرمت ازدواج میان آن‌ها گردد. در این شرایط، زن و مرد به یکدیگر حرام ابدی می‌گردند.

کفر از دیگر موانع نکاح

کفر به معنی غیرمسلمان بودن از موانع نکاح محسوب می‌شود. اصولا فرد مسلمان بایستی همسر مسلمان اختیار نماید. در همین راستا، زن مسلمان، نه به ازدواج دائم و نه موقت، نمی‌تواند با مرد غیرمسلمان ازدواج نماید. مرد مسلمان نیز نمی‌تواند زن غیرمسلمان را به ازدواج دائم خود درآورد. تنها ازدواج موقت میان مرد مسلمان و زن غیرمسلمان پذیرفته شده است.

ازدواج با اتباع خارجی

خارجی بودن جز در مواردی خاص از موانع نکاح محسوب نمی‌گردد. مرد ایرانی می‌تواند با زن خارجی به راحتی ازدواج نماید. البته ممکن است دولت ازدواج مرد ایرانی را که از مستخدمین رسمی یا مأمورین دولتی می‌باشد با زن خارجی را منوط به تحصیل اجازه از دولت ایران نماید. ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی نیز هیچ منع قانونی و شرعی ندارد، اما منوط به اخذ اجازه از دولت ایران می‌باشد.

کانال تلگرام لامینگو

جمع‌بندی

همه افراد جامعه در امر ازدواج و انتخاب همسر خود آزاد می‌باشند. اما این آزادی مطلق نبوده و وجود مواردی خاص تحت عنوان موانع نکاح موجب ایجاد حرمت ازدواج میان افرادی خاص می‌گردد. وجود قرابت، داشتن شوهر، استیفاء عدد، عده زن، احرام، طلاق برای سه یا نه مرتبه متوالی، کفر و خارجی بودن از موانع نکاح محسوب می‌گردد که در فقه و قانون بیان شده است.

امید است با مطالعه این گفتار با کلیه موانع نکاح به طور کامل آشنا شده باشید. در صورتی که پس از مطالعه این گفتار با هر سؤال یا ابهامی مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها بیان نمایید تا در اسرع وقت به آن‌ها پاسخ داده شود. همچنین، جهت استفاده از خدمات مشاوره‌ای مجموعه لامینگو می‌توانید به قسمت دریافت مشاوره مراجعه نموده و با مشاورین متخصص این مجموعه مشورت نمایید. شما می‌توانید با مراجعه به بلاگ لامینگو به مقالات حقوقی منتشر شده در این سایت دسترسی داشته و با مطالعه آن‌ها دانش حقوقی خود را افزایش داده و جواب بسیاری از سؤالات خود را بیابید.