عقد بیع و ارکان آن

همه انسان‌ها در طول زندگی برای فراهم کردن امکانات مورد نیاز و رفع احتیاجات خود، مجبور به معامله با دیگر افراد شده‌اند. این تعاملات و داد و ستدها لازمه‌ی شکل گیری زندگی است. یکی از رایج‌ترین این معاملات، خرید و فروش است که به اصطلاح حقوقی به آن عقد بیع گفته می‌شود.

تعریف عقد بیع

عقد بیع عبارت است: از “تملیک عین به عوض معلوم“. به زبان ساده‌تر یعنی فردی در ازای گرفتن مالی از دیگری مبلغی به او پرداخت می‌کند و برای انجام این معامله، با انعقاد عقد بیع بین یکدیگر، تعهدی برای هم ایجاد می‌کنند.

تنظیم قرارداد سفارشی

 ارکان عقد بیع

• ایجاب و قبول

ایجاب یعنی ایجاد قرارداد و قبول یعنی پذیرش قرارداد ایجاد شده. ایجاب از طرف فروشنده و قبول از طرف خریدار است؛ مثلاً فروشنده به خریدار بگوید فلان ماشین را به مبلغ بیست میلیون تومان به تو فروختم و خریدار هم قبول کند. قبولی قرارداد با رضایت و اراده‌ی خریدار، شرط صحت عقد بیع می‌باشد.

• متعاملین (خریدار و فروشنده)

خریدار و فروشنده متعاملین عقد بیع محسوب می‌شوند. از شرایط صحت این عقد، اهلیت دو طرف معامله است، یعنی طرفین معامله باید عاقل و بالغ و رشید باشند و برای انعقاد عقد، رضایت و قصد کامل داشته باشند.

• مبیع

سومین رکن در عقد بیع، مورد معامله (مبیع) است. بر اساس قانون، مبیع مال یا عملی است که هر یک از طرفین معامله تسلیم یا ایفای آن را متعهد می‌شوند. مورد معامله ممکن است تسلیم مال، انجام عمل یا ترک عملی باشد. برای صحت عقد، مورد معامله باید مالیت داشته و همچنین قابلیت خرید و فروش و انتقال داشته باشد.

• ثمن

رکن بعدی در عقد بیع، ثمن است. ثمن در واقع بهای مال مورد معامله است که خریدار به فروشنده پرداخت می‌کند.

دریافت مشاوره حقوقی

شرایط صحت عقد بیع

برای این‌که عقد بیع از نظر قانون صحیح باشد، باید موارد زیر در آن رعایت شود:

1. اراده طرفین معامله

در عقد بیع، طرفین معامله باید دارای قصد و رضای کامل باشند و مطابق اصل حاکمیت اراده، قرارداد بین خود را آزادانه و با اراده‌ی تام و بدون هیچ اجبار یا اکراهی منعقد کنند.

2. اهلیت طرفین معامله

در این‌جا منظور از اهلیت، اهلیت استیفا می‌باشد به این معنی که هر دو طرف معامله باید بالغ، عاقل و رشید باشند؛ یعنی هم به بلوغ و رشد عقلی و هم به سن رشد قانونی (۱۸ سال تمام) رسیده باشند تا معامله‌ای که بینشان بسته می‌شود

از نظر قانونی صحیح و نافذ باشد.

3. جهت معامله

جهت معامله به معنی هدف و انگیزه‌ی طرفین معامله در انعقاد آن است. معمولاً در متن قرارداد، انگیزه‌ی معامله قید نمی‌شود ولی اگر ثابت شود که جهت معامله مشروع نیست و سبب ایجاد خسارت به منافع عمومی است، آن معامله باطل می‌باشد.

4. مبیع

برای صحت عقد بیع، مبیع یا همان مورد معامله باید دارای شرایط زیر باشد:

• موجود بودن مبیع

از آن‌جایی که عقد بیع یک عقد معین است، مورد معامله باید در هنگام عقد موجود باشد و خرید و فروش مالی که وجود خارجی ندارد، باطل است.

• مالیت مبیع

به دلیل این‌که عقد بیع در دسته‌ی عقود معاوضی است (عقدی که هر یک از طرفین عوضی را در مقابل مال دیگری ارائه می‌کنند)، باید مالیت داشته باشد و مالیت مبیع، منفعت عقلایی داشته باشد؛ مثلاً معامله کردن یک عدد سنگ کوچک بی ارزش که هیچ منفعتی ندارد، صحیح نیست و همچنین معامله‌ی شراب و خوک که شرعاً مال دارای منفعت محسوب نمی‌شوند، صحیح نمی‌باشد.

• قابل خرید و فروش بودن مبیع

مبیع باید قابلیت نقل و انتقال داشته باشد و خرید و فروش مالی که سبب آسیب به منافع عمومی شود، صحیح نیست؛ مانند خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی و خرید و فروش اسلحه.

• معلوم و معین بودن مبیع

مبیع در هنگام عقد بیع باید معلوم و معین باشد، یعنی هر دو طرف معامله کاملا آگاه باشند که چه چیزی را میخرند و چه چیزی را می‌فروشند. البته باید گفت قانون در مواردی که مبیع، عین معین است؛ یعنی در هنگام معامله کاملاً  از نظر جنس، مقدار و خصوصیات ظاهری معلوم است. در مواردی هم مبیع کلی است؛ به اصطلاح یعنی بیع در هنگام انعقاد عقد، جلوی چشم خریدار نیست. مثلاً فروشنده به خریدار می‌گوید: فلان ماشینم را با این مدل و با این رنگ و با این خصوصیات به تو می‌فروشم که اگر بعد از انعقاد عقد تمامی خصوصیات بیان شده صحیح باشد، عقد نیز صحیح است. تفاوتی که در مبیع معین و مبیع کلی است، این است که در اولی علم طرفین کافی است و در دومی توافق طرفین در مورد وصف و جنس و مقدار ضروری است.

کانال تلگرام لامینگو

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.