قرارداد جعاله

قرارداد جعاله چه کمکی به شما می‌کند؟ 

قرارداد جعاله قراردادی معین است که نام و عنوان مشخصی دارد و قواعد خاص آن در قانون مدنی به‌صراحت مشخص شده است. شناخته‌شده بودن این قرارداد در قانون، مزیتی است که می‌تواند افراد را برای انتخاب آن مصمم‌تر کند. به‌طور کلی فقدان یک قرارداد دقیق و منسجم میان طرفین، می‌تواند ضررها و خسارات بسیاری را برای هر دو طرف به بار آورد. بنابراین انعقاد قراردادی برای جعاله اقدامی بسیار ضروری است تا هیچ‌کدام از طرفین دچار مشکل نشوند. زیرا به واسطه وجود قرارداد، دیگر طرفین نمی‌توانند بر خلاف تعهدات قراردادی خود عمل نمایند و اگر اختلافی نیز حاصل شود، با داشتن قرارداد می‌توان به این اختلاف خاتمه داد. 

مشخصات و مندرجات مربوط به قرارداد جعاله

1. مشخصات طرفین 
طرفین این قرارداد عبارت است از جاعل به‌عنوان درخواست‌کننده انجام کار و عامل به‌عنوان کسی که انجام آن را می‌پذیرد. لازم است مشخصات دقیق آن‌ها مانند نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، نشانی و کد پستی، شماره تماس در متن قرارداد ذکر شود. 

2. موضوع و مورد جعاله
مورد جعاله همان عملی است که قرار است انجام شود. همان کاری که جاعل خواستار آن است و عامل می‎پذیرد که آن را در ازای دریافت حق‌الزحمه انجام دهد. در این بخش از قرارداد درباره آن عمل و آن خواسته جاعل توضیح داده می‌شود و مشخص می‌شود که دقیقاً چه کاری باید انجام شود. 

3. حق‌الجعاله یا مزد و نحوه پرداخت آن
حق‌الجعاله همان اجرت و مزدی است که عامل در ازای انجام کار از جاعل می‌گیرد. به حق‌الجعاله، حق‌العمل یا مزد نیز گفته می‌شود. همچنین لازم است در متن قرارداد نحوه پرداخت حق‌الجعاله مشخص شود. حق‌الجعاله معمولاً زمانی پرداخت می‌شود که کار به اتمام رسیده باشد و جاعل نتیجه را ببیند یا در اختیار داشته باشد. 

4. مدت قرارداد جعاله
در این بخش از قرارداد، مدت قرارداد جعاله انجام کار نوشته می‌شود. با اشاره به تاریخ دقیق روز و ماه و سال، مشخص می‌شود که تاریخ دقیق شروع و پایان قرارداد، در چه بازه زمانی است. 

5. تعهدات طرفین
بنا به نوع کاری که قرار است انجام شود، تعهداتی میان طرفین شکل می‌گیرد. لازم است این تعهدات و مسئولیت‌ها در این بخش از قرارداد نوشته شود. برای مثال جاعل موظف است در موعد مقرر، حق‌الزحمه شخص عامل را به‌صورت کامل پرداخت کند و عامل وظیفه دارد به بهترین شکل، درخواست مطروحه در متن قرارداد را انجام دهد. 

6. تعیین وجه التزام و طریق جبران خسارت
وجه التزام در واقع تعیین جریمه یا خسارت برای تأخیر در انجام موضوع قرارداد یاعدم انجام آن است. طبق وجه التزام، عامل موظف است در مدت مشخص شده در قرارداد، کار را به اتمام برساند، در غیر این صورت طبق نوشته‌ای که در قرارداد است، به ازای هر روز تأخیر مبلغی را بابت جریمه باید بپردازد یا از حق‌الجعاله او کاسته می‌شود. 

7. موارد فورس ماژور و قوه قهریه
شرایطی فورس‌ماژور یا قوه قهریه نام دارد که تحت آن شرایط، امکان اجرای تعهدات برای طرفین قرارداد به دلیل غیرقابل کنترل بودن وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، طرفین مسئولیتی برای جبران خسارات ندارند و لازم است این شرایط در متن قرارداد پیش‌بینی شود. 

8. شیوه حل‌وفصل اختلافات
همواره لازم است‌بندی از قرارداد خود را به موضوع شیوه حل اختلاف اختصاص دهید. در این بخش، می‌توانید یکی از دو گزینه محاکم قضایی یا داوری را انتخاب نمایید. منظور از داوری این است که شخص یا اشخاصی به‌عنوان داور توسط طرفین انتخاب شده و در صورت بروز اختلاف، به موضوع رسیدگی خواهند کرد. 

سوالات متداول

1. قرارداد جعاله دارای چه اجزا و ارکانی است؟ 

بنا بر تعریف ماده ۵۶۱ قانون مدنی، جعاله یعنی «التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیرمعین». بنابراین در نمونه قرارداد جعاله، یک طرف قرارداد انجام تعهدی را در برابر دریافت دستمزد برعهده می‌گیرد. در این قرارداد، سه مفهوم قابل توجه است: 
الف) جاعل: یکی از طرفین قرارداد است که ضمن پرداخت اجرت، طرف مقابل را ملزم به انجام کاری می‌نماید. 
ب) عامل: طرف دوم قرارداد است که در برابر دریافت اجرت، عمل موضوع قرارداد را به انجام می‌رساند. 
ج) جُعل: منظور از جعل، همان اجرت یا مبلغ قرارداد است. 

2. قرارداد جعاله دارای چه انواعی است؟ 

با توجه به تعریف قانون مدنی، قرارداد جعاله به دو دسته تقسیم شده است: 
الف) جعاله عام: منظور جعاله‌ای است که یکی از طرفین قرارداد (عامل) نامشخص است. برای مثال، یک آگهی را فرض کنید که در آن قید شده «هرکس یک کیف چرم قهوه‌ای‌رنگ که حاوی اسناد ملکی است بیابد، مبلغ ۱۰ میلیون تومان دریافت خواهد کرد». همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، در اینجا فرد خاصی به‌عنوان عامل مشخص نشده است و هرکس که کیف گمشده را پیدا کند و به دست صاحبش برساند، اجرت پیش‌بینی‌شده را دریافت خواهد کرد. هدف جاعل در جعاله عام رسیدن به قصد و هدف نهایی و انجام آن کار و پروژه است. برای ایشان فرقی نمی‌کند که چه کسی آن را انجام دهد و فقط می‌خواهد که کار انجام شود. 
ب) جعاله خاص: در جعاله خاص، عامل فردی مشخص است و در برابر جاعل تعهد می‌نماید که مورد جعاله را به انجام برساند. در واقع جعاله خاص زمانی است که جاعل، گروه هدف خاصی را به‌عنوان عامل یا عمل‌کننده در نظر داشته باشد. برای مثال ممکن است که پدربزرگ یا شخصی که بزرگ یک خانواده محسوب می‌شود، تمایل داشته باشد کارهای مربوط به زمین یا اموالش را به یکی از فرزندان یا نوه‌هایش بسپارد. در اینجا به دلیل اعتمادی که نسبت به نوه یا فرزند وجود دارد، جاعل فقط می‌خواهد که شخص مورد نظر او قرارداد جعاله را بپذیرد و کار را انجام دهد. 

3. قرارداد جعاله در چه صورتی قابل فسخ است؟ 

مطابق ماده ۵۶۵ قانون مدنی، قرارداد جعاله عقدی است جایز؛ بدین معنا که امکان فسخ آن به‌راحتی توسط طرفین وجود دارد. اما فسخ آن مشروط به این امر است که عمل مورد جعاله به اتمام نرسیده باشد. بنابراین، با اتمام عمل مورد جعاله، وصف جایز بودن آن از بین می‌رود و تبدیل به عقدی لازم می‌شود که امکان فسخ آن به‌راحتی میسر نیست. 

4. آیا مشارکت در جعاله امکان‌پذیر است؟ 

بله، علاوه بر اینکه عامل می‌تواند یک شخص مشخص یا یک شخص نامشخص باشد، عامل می‌تواند چند نفر باشد. یعنی عاملین می‌توانند با شراکت و همکاری یکدیگر کار را انجام دهند و هر کدام با توجه به مقدار کاری که انجام داده‌اند مزد خود را می‌گیرند. 

5. موضوع قرارداد جعاله دارای چه شرایطی است؟ 

عمل موضوع قرارداد جعاله نباید مجهول و غیرقابل‌تعیین باشد، زیرا در این صورت نمونه قرارداد عقد جعاله باطل است. اما نیازی نیست که انجام کار با جزئیات بیان شود، این‌که به‌طور کلی مشخص باشد که چه کاری باید انجام شود کافی است. همچنین عمل موضوع قرارداد نباید مخالف شرع و قانون باشد، مثلاً جاعل نمی‌تواند سفارش مواد مخدر بدهد. از طرف دیگر موضوع قرارداد جعاله باید عقلانی باشد و کارهای بیهوده که ارزش مالی و عقلی ندارند نمی‌تواند موضوع قرارداد قرار بگیرد. 

6. قرارداد جعاله چه تفاوتی با عقد اجاره اشخاص دارد؟ 

برای تنظیم قرارداد جعاله نیازی نیست میزان کار و مبلغ اجرت به‌طور دقیق در فرم خام قرارداد جعاله قید شود، اما در اجاره اشخاص لازم است. در تنظیم قرارداد جعاله زمانی که شخص خاصی مد نظر نیست، نیاز نیست طرف ایجاب (عامل) مشخص باشد، اما در عقد اجاره اشخاص باید طرف مقابل مشخص باشد. همچنین در قرارداد جعاله، عامل حق حبس ندارد؛ یعنی نمی‌تواند کار انجام شده را تحویل ندهد، چون تا زمانی که تسلیم نکرده باشد یعنی تعهد خود را انجام نداده است و مستحق دریافت مزد نیست. اما در قرارداد اجاره اشخاص، شخص می‌تواند مورد قرارداد را تا زمانی که اجرت کار پرداخت نشده، تسلیم نکند. 

7. تعهد به نتیجه در قرارداد جعاله به چه معنا است؟ 

تعهد به نتیجه در این قرارداد به این معنا است که طرف مأمور به انجام تعهد، زمانی مستحق دریافت حق‌الزحمه یا دستمزد خواهد بود که وظیفه خود را به‌صورت کامل انجام داده باشد. تعهد به نتیجه، نقطه مقابل تعهد به فعل است. در تعهد به فعل، شخص مأمور هیچ تعهدی به انجام شدن وظیفه ندارد و صرفاً متعهد شده است که تمام تلاش خود را در جهت محقق شدن آن وظیفه انجام دهد.