قرارداد فرانشیز یا نشان‌سپاری (Franchise Agreement)

فرض کنید شما بدنبال راه‌اندازی یک رستوران، هتل یا فروشگاه زنجیره‌ای هستید. دو راه پیش روی شما وجود دارد:
مسیر اول: ایجاد و انتخاب یک نام و علامت تجاری منحصربه‌فرد و تأسیس رستوران با نام و علامت تجاری مذکور و تلاش برای شناساندن آن نام و علامت تجاری به مشتریان و کسب شهرت و اعتبار از نقطه صفر
مسیر دوم: تحصیل و اخذ حق استفاده و بهره‌برداری از نام و علامت تجاری رستورانی که در حال حاضر به موفقیت رسیده است و نزد مشتریان دارای شهرت و اعتبار قابل توجهی است. شما در این مسیر، فعالیت خود را تحت لوای یک نام و علامت مشهور آغاز می‌کنید.
در صورتی که مسیر اول را انتخاب نمایید، زحمت و ریسک شکست کسب و کار شما قابل توجه خواهد بود. چرا که کسب و کار خود را از صفر شروع کرده‌اید و قصد دارید یک نام و نشان تجاری گمنام و ناشناس را با جلب اعتماد و رضایت مشتریان، در طول مدتی نه چندان کوتاه، به شهرت و اعتبار لازم برسانید. در این مسیر آزمون و خطاها و ریسک‌های متعددی را باید متحمل شوید. ولیکن چنانچه در این مسیر دشوار موفق شوید، نام و علامت تجاری منحصر به فرد خویش را به شهرت رسانده‌اید و مابه‌ازای ریسک‌های متحمل شده را دریافت خواهید کرد.
چنانچه مسیر دوم را انتخاب کنید، راه آسان‌تر، کم‌رسیک‌تر و مطمئن‌تری را برای کسب و کار خود برگزیده‌اید. چرا که با تحصیل حق بهره‌برداری و استفاده از نام و علامت تجاری مشهور و معتبر شرکت دیگر، عملاً کسب و کار خود را در سایه شهرت و اعتبار تحصیل شده توسط شرکت مذکور قرار داده‌اید و از همان ابتدای فعالیت خود، مشتریان قابل توجهی خواهید داشت که بر مبنای اعتماد به نام و علامت تجاری، به شما مراجعه می‌کنند. این مسیر همان مسیری است که قرارداد فرانچایز یا نشان‌سپاری در آن کاربرد پیدا می‌کند.
امروزه بسیاری از رستوران‌ها، هتل‌ها، فروشگاه‌های لوازم ورزشی، آرایشی و مصرفی که در سطح دنیا وجود دارند از جمله فست فود مک‌دونالد (Mc-Donald’s)، کی‌اف‌سی (KFC)، پیتزا هات و غیره، در قالب فرانچایز یا نشان‌سپاری فعالیت می‌کنند. در نمونه‌های داخلی نیز، مجموعه‌هایی نظیر شهرکتاب و رستوران‌های زنجیره‌ای سیب 360  از جمله مواردی هستند که با بهره‌گیری از قالب قراردادی فرانچایز یا نشان‌سپاری رشد و گسترش قابل توجهی را تجربه نموده‌اند.

تعریف قرارداد فرانچایز یا نشان‌سپاری (Franchise Agreement):

قرارداد فرانچایز یا نشان‌سپاری، قراردادی است که به موجب آن، امتیاز و حق بهره‌برداری و استفاده از نام، علامت تجاری، مدل کسب و کار و سایر حقوق و اموال فکری مربوطه، از سوی دارنده حق امتیاز که اصطلاحاً فرانچایزدهنده (Franchisor) نامیده می‌شود، برای مدت زمانی مشخص و در برابر مبلغی معین یا نسبتی معین از سود کسب و کار که اصطلاحاً حق‌ امتیاز یا رویالتی (Royalty) نامیده می‌شود، در جهت فروش، توزیع یا تولید محصولات یا ارائه خدمات مشخص، به گیرنده حق امتیاز یا فرانچایزگیرنده (Franchisee) منتقل می‌شود. در فرهنگ حقوقی بلک (Black Dictionary) نیز، قرارداد فرانچایز اینگونه مورد تعریف قرار گرفته است: «قراردادی است که به موجب آن، صاحب نام و علامت تجاری حق انحصاری خود بر این دارایی را به منظور راه‌اندازی شبکه تجارت یا فروش کالا و خدمات در محدوده جغرافیایی معین به دیگری واگذار می‌کند». 
فرانچایزدهنده با انعقاد قرارداد فرانچایز و اعطای حق استفاده از علامت و نام تجاری خود به فرانچایز گیرنده، کسب و کار خود را گسترش داده و علامت تجاری خود را بیش از پیش مشهور کرده و در معرض دید مردم قرار می‌دهد. در مقابل، فرانچایزگیرنده با تحصیل حق امتیاز استفاده از نشان و علامت تجاری فرانچایزدهنده، این فرصت را پیدا می‌کند تا تحت لوای اعتبار و شهرت فرانچایزدهنده و با ریسک کمتر کسب و کار خود را شروع کند.
نکته‌ای که باید بدان توجه داشت، آن است که به موجب قرارداد نشان‌سپاری (فرانچایز)، صرفاً حق بهره‌برداری از علامت و نشان تجاری به فرانچایزگیرنده اعطا نمی‌شود، بلکه فرانچایزگیرنده مکلف است مطابق رهنمودها، استانداردها و دستورالعمل‌های اعلام‌شده از سوی فرانچایزدهنده عمل نماید و و از مدل کسب و کار آن پیروی کند.

انواع قرارداد نشان‌سپاری یا فرانچایز:

قرارداد نشان‌سپاری یا فرانچایز (فرانشیز) از حیث ماهیت به سه دسته

- فرانچایز تولیدی،
- فرانچایز توزیعی،
- فرانچایز خدماتی 

قابل تقسیم است که توضیح بیشتر آنها در این مقال نمی‌گنجد.

مهم‌ترین شروط و مواد قرارداد فرانچایز (فرانشیز) یا نشان‌سپاری:

قرارداد نشان‌سپاری یا فرانچایز بالتبع موضوع و ماهیت خاصی که دارد، دارای مواد و شروط قراردادی منحصر به فرد و خاصی است که به برخی از مهمترین آنها اجمالاً در ادامه اشاره می‌شود: 

• موضوع قرارداد:

موضوع قرارداد فرانچایز یا نشان‌سپاری عبارت است از:
اعطای امتیاز و اجازه استفاده از علامت تجاری، نام تجاری و سایر حقوق و اموال مالکیت فکری از جمله اسرار تجاری که لازم است در قرارداد به تفکیک مورد تصریح و اشاره قرار بگیرد.

• بازه زمانی قراردادهای فرانچایز:

مدت این نوع قراردادها معمولا بین 5 تا 20 سال است. ولیکن هیچگونه ممنوعیت یا محدودیت قانونی برای درج مدتی کمتر از مدت مذکور وجود ندارد.

• شرایط مالی قرارداد:

قرارداد فرانچایز یا نشان‌سپاری، قراردادی معوض است. فرانچایزدهنده در برابر اعطای حق بهره‌برداری و استفاده از علامت و نام تجاری خود به فرانچایزگیرنده، مبلغی را تحت عنوان حق امتیاز از وی دریافت می‌نماید. در این بند از قرارداد، میزان و مبلغ حق امتیاز و همچنین چگونگی پرداخت آن مشخص می‌شود.

• قلمروی مکانی اعمال حق:

لازم است در قرارداد، قلمروی جغرافیایی که فرانچایزگیرنده در آن قلمرو حق انحصاری یا غیرانحصاری استفاده و بهره‌برداری از علامت تجاری موضوع قرارداد را دارد قید گردد.

• تعهدات فرانچایزگیرنده:

 از آنجا که فرانچایزگیرنده با علامت و نام تجاری فرانچایزدهنده فعالیت می‌کند و تحت لوای شهرت تجاری وی مشغول به فعالیت است، اقدامات وی به راحتی می‌تواند سبب ایراد لطمه و خدشه به شهرت و اعتبار برند و علامت تجاری فرانچایزدهنده شود. فلذا طبیعی است که فرانچایزدهنده به موجب قرارداد نشان‌سپاری (فرنچایز) تعهدات، استانداردها و دستورالعمل‌های مشخصی را از طریقه چیدمان و طراحی مغازه گرفته تا نرم‌افزار حسابداری مورد استفاده، استخدام کارکنان و فرآیند پرداخت حق امتیاز، بر فرانچایزگیرنده بار نماید. در قرارداد نشان‌سپاری یا فرانچایز لامینگو (Lawmingo) تعهدات مهم و دقیقی برای فرانچایزگیرنده مطرح شده است که می‌تواند خیال شما را از بابت داشتن قراردادی ایمن و مطمئن راحت سازد.

• تعهدات فرانچایزدهنده:

فرانچایزدهنده نیز در راستای اجرای بهینه قرارداد، تعهدات متعددی نسبت به فرانچایزگیرنده دارد که از جمله مهمترین آنها عبارت است از: کمک به فرانچایزگیرنده در راه‌اندازی کسب و کار، ارائه آموزش‌های لازم و انتقال تجارب خود به فرانچایزگیرنده، کمک به فرانچایزگیرنده در تهیه و تأمین محصولات و کالاها، انجام هماهنگی‌های لازم بین شعب و غیره.

• شرط منع افشاء اطلاعات محرمانه
• شرط منع رقابت
• شرایط خاتمه و فسخ قرارداد
• و سایر شروط مهم و کاربردی که در قرارداد نشان‌سپاری یا فرانچایز تهیه شده توسط تیم حقوقی لامینگو (Lawmingo) قابل مشاهده و استفاده است.