قرارداد عدم رقابت (Non-compete Agreement)

یکی از مسائل حائز اهمیت برای صاحبین کسب و کار، علی‌الخصوص کسب و کارهای نوپا، تضمین عدم رقابت کارمندان، کارآموزان، پیمانکاران، نمایندگان و سایر همکاران با کسب‌ و کار در طول مدت همکاری و مدتی پس از آن است. اشخاص مذکور، به واسطه مهارت‌ها، اطلاعات و اسرار تجاری منحصربه‌فردی که از محل همکاری با کسب‌ و کار کارفرما کسب و تحصیل نموده‌اند، تبدیل به رقیبان مهم و بالقوه‌ای شده‌اند که اگر اقدام به راه‌اندازی کسب و کاری رقیب و موازی کنند یا به استخدام شرکت رقیب درآیند می‌توانند مشکلات زیادی را برای کسب و کار کارفرما به‌وجود بیاورند و تعداد کثیری از مشتریان وی را تصاحب نمایند. صاحبین کسب و کار و کارفرمایان جهت حل نگرانی و دغدغه مذکور، اقدام به انعقاد قرارداد عدم رقابت با کارمندان، کارآموزان یا نمایندگان خود می‌کنند.

قرارداد عدم رقابت چیست؟

قرارداد عدم رقابت (Non-Compete Agreement)، قراردادی است که به موجب آن طرف همکار (که ممکن است کارمند شرکت، کارآموز، نماینده یا هر شخص دیگری باشد که به واسطه همکاری‌اش با مجموعه اطلاعات و آموزش‌های ویژه‌ای بدان فرد داده می‌شود) برای مدتی معین در قلمروی جغرافیایی مشخص، متعهد و مکلف به عدم پرداختن به فعالیت‌هایی می‌گردد که در تعارض با منافع کسب و کار کارفرما است یا مستلزم رقابت با آن می‌باشد.
مواردی که ممکن است رقابت با کسب و کار قلمداد شود، دارای مصادیق متعدد و متنوع است که لازم است مصادیق مذکور در قرارداد با دقت و جزئیات معلوم گردد. برای مثال، در اغلب قراردادهای عدم رقابت، راه‌اندازی کسب و کار با موضوع فعالیت مشابه، پیوستن به شرکت‌های رقیب، ارائه مشاوره به کسب و کارهای رقیب مصداق رقابت با کارفرما تلقی می‌شود.
تعهد به عدم رقابت ممکن است در قالب یک شرط از یک قرارداد (Non-Compete Clause (NCC)) یا در قالب یک قرارداد مستقل (Non-Compete Agreement) که اصولاً مکمل قراردادی دیگر است و بالتبع آن منعقد می‌گردد تجلی پیدا کند.
قرارداد عدم رقابت، اساساً یک قرارداد تبعی است و معمولاً به عنوان یک قرارداد مستقل فی‌مابین طرفین به امضاء نمی‌رسد. تبعی بودن قرارداد عدم رقابت، بدان معناست که معمولاً قرارداد عدم رقابت به عنوان مکملی برای قرارداد دیگر نظیر قرارداد استخدام، کارآموزی، نشان‌سپاری (Franchise)، نمایندگی (Agency) و قراردادهای مشابه منعقد می‌گردد و تعهداتی تکمیلی اما مهم بر کارمند، کارآموز یا نماینده بار می‌کند.
در تنظیم قرارداد عدم رقابت با عنایت به هدفی که دنبال می‌کند، نکات بسیار حساس، مهم و ظریفی وجود دارد که به اجمال به برخی از مهم‌ترین‌ آنها اشاره می‌شود: 

تعیین قلمروی زمانی (مدت زمان) تعهد عدم رقابت:

یکی از نکات بسیار مهم در رابطه با قراردادهای عدم رقابت که بعضاً مغفول می‌افتد و همین امر سبب بطلان و بی‌اعتبار شدن قرارداد می‌شود، عدم قید مدت در قرارداد یا ذکر مدتی نامحدود و نامعلوم برای تعهد عدم رقابت است. از آنجا که مستند به ماده 959 قانون مدنی، سلب حق از اشخاص به طور کلی، غیرمجاز و باطل اعلام شده است، قرارداد عدم رقابت الزاماً باید دارای قید مدت و زمان باشد و برخلاف قرارداد محرمانگی، نمی‌تواند برای مدتی نامحدود بر متعهد تحمیل گردد.
تعهد عدم رقابت از جمله تعهداتی است که محدود و منحصر به طول مدت قرارداد و همکاری نبوده و اتفاقاً بخش مهمی از حیات آن از زمان قطع همکاری و اتمام مدت قرارداد آغاز می‌شود. در رابطه با اینکه حداکثر تا چه مدت زمانی می‌توان همکار را از رقابت با کسب و کار کارفرما منع نمود، اتفاق نظری وجود ندارد. اما آنچه در قراردادهای عدم رقابت رایج است، درج مدتی معادل 2 – 3 سال برای تعهد مذکور است.

تعیین قلمروی مکانی و جغرافیایی تعهد عدم رقابت:

در قرارداد عدم رقابت لازم است ماده‌ای به تعیین قلمروی جغرافیایی و حدود و ثغور مکانی تعهد عدم رقابت اختصاص یابد. متعهد باید بداند در چه قلمروی مکانی و جغرافیایی از انجام فعالیت مشابه یا رقابت با کارفرما منع شده است و حق ندارد مبادرت به راه‌اندازی کسب و کار در قلمروی مذکور نماید.

تعیین موضوع تعهد عدم رقابت (مصادیق رقابت):

در قرارداد عدم رقابت تعیین موضوع تعهد عدم رقابت و چارچوب تعهد مذکور از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در این ماده از قرارداد، لازم است لیستی از تمام فعالیت‌هایی که به منزله رقابت با کسب و کار کارفرما قلمداد می‌شود از جمله راه‌اندازی کسب و کار با موضوع فعالیت مشابه، پیوستن و به استخدام شرکت رقیب درآمدن، همکاری و ارائه مشورت به کسب و کارهای مشابه و شرکت‌های رقیب و تحریک و تشویق کارمندان کارفرما به قطع همکاری با وی و به استخدام خود درآوردن آنها تهیه گردد و در قرارداد مورد تصریح واقع شود. هم‌چنین بهتر است کارفرما کسب و کار خود و ویژگی‌های آن را به طور صریح و روشن در قرارداد معرفی نماید و اطلاعات خاصی را که در دسترس همکار قرار داده است را ذکر نماید. 

تعیین وجه التزام:

چنانچه کارمند یا نماینده شما با سوءاستفاده از اطلاعات و اسرار تجاری که در اختیار وی قرار گرفته است اقدام به راه‌اندازی کسب و کاری مشابه و در رقابت با شما نماید، ممکن است خسارات بسیار سنگینی به شما وارد آید که ارزیابی آن برای کارشناس رسمی دادگستری تا حدودی دشوار باشد. بنابراین لازم است وجه التزام و خسارتی توافقی توسط طرفین با توجه به اهمیت مطلب، با تراضی طرفین در قرارداد تعیین شود. 

شرط منع افشاء اطلاعات محرمانه؛ مکمل عدم رقابت:

قرارداد عدم رقابت و قرارداد محرمانگی دو قرارداد متفاوت و مجزا اما مکمل یکدیگر هستند. جهت تضمین حداکثری عدم سوءاستفاده کارمند یا همکاری که اطلاعات و اسرار تجاری مهم شرکت در دسترس وی قرار گرفته است، لازم است در کنار و تکمیل تعهد عدم رقابت، تعهد منع افشاء اطلاعات محرمانه نیز به شکلی حرفه‌ای در قرارداد مورد تصریح قرار بگیرد.

چرا قرارداد عدم رقابت لامینگو؟

در قرارداد عدم رقابت تهیه شده توسط لامینگو، تمام نکات فوق‌الذکر به همراه سایر نکات و مسائل مهمی که می‌بایست در یک قرارداد استاندارد و حرفه‌ای عدم رقابت مورد تصریح قرار بگیرد به بهترین نحو درج شده است و می‌تواند خیال شما را از بابت داشتن قراردادی مطمئن راحت سازد.