مشاوره وکیل مالکیت فکری درباره حقوق اختراعات ناشی از قرارداد استخدامی

یکی از موضوعاتی که وکیل مالکیت فکری به آن می‌پردازد، اختلافات میان مستخدم و کارفرما و تعیین مالکیت اختراعی است که توسط مستخدم در جریان فعالیت برای کارفرما به وجود می‌آید. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که اختراع به وجود آمده توسط کارفرما مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و منجر به کسب سود و درآمد بالایی می‌گردد. کارفرما به علت سرمایه‌گذاری انجام گرفته، خود را مالک اختراع می‌داند و مخترعی که به عنوان مستخدم دست به آفرینش چنین اختراعی زده است به علت اینکه اختراع، ناشی از تلاش فکری و کار وی می‌باشد، خود را مالک آن می‌داند. برای تعیین مالکیت این دسته از اختراعات باید به قوانین و مقررات این حوزه رجوع کرد. همچنین بدین منظور باید رابطه استخدامی میان کارفرما و کارگر مورد بررسی قرار گیرد. شما می‌توانید در صورت نیاز به وکیل مالکیت فکری، از طریق لینک زیر با وکلا و کارشناسان لامینگو ارتباط برقرار نمایید:

مشاوره مالکیت فکری

تعریف اختراع از نظر وکیل مالکیت فکری

بنابر تعاریف صورت گرفته، وکیل مالکیت فکری، اختراع را فرآورده یا فرآیندی می‌داند که نتیجه فکر فرد یا افراد است و دارای سه شرط جدید بودن، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی می‌باشد. جدید بودن اختراع به این معنی است که اطلاعات مرتبط با آن، پیش از این در دانش بشری وجود نداشته باشد؛ بنابراین اختراع باید در گستره جهانی جدید باشد. منظور از گام ابتکاری این است که اختراع بدیهی نباشد؛ بدین معنا که برای اشخاص با مهارت متعارف در صنعت مربوط به اختراع، آشکار و واضح نباشد و دارای یک گام ابتکاری باشد. همچنین داشتن کاربرد صنعتی به این معنا است که اختراع برای اینکه بتواند مورد حمایت قرار گیرد باید مشکلی از مشکلات صنعتی موجود را حل و برطرف نماید، در غیر این صورت، ارزش حمایت نخواهد داشت. بنابراین برای اینکه اختراعی به موجب قانون مورد حمایت باشد باید از هر سه شرط پیش‌گفته برخوردار باشد در غیر این صورت قابل ثبت نخواهد بود.

این مطلب را نیز بخوانید: مراحل ثبت اختراع به ترتیب و به زبان ساده | آموزش ثبت اختراع تصویری

حقوق مادی ناشی از اختراع چیست؟

قانون‌گذار در ماده 15 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، حقوق مادی ناشی از اختراع را تعیین نموده است. به گفته وکیل مالکیت فکری، این ماده بیان می‌کند حق بهره‌برداری از اختراع ثبت شده، به طور انحصاری از آن مالک اختراع می‌باشد و در ادامه، موارد بهره‌برداری را ذکر می‌کند. بر اساس این ماده چنانچه اختراع یک فرآورده باشد، بهره‌برداری از آن شامل ساخت، واردات، عرضه برای فروش، فروش، استفاده از فرآورده، ذخیره به قصد عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده خواهد بود. همچنین در صورتی که موضوع ثبت اختراع، یک فرآیند باشد، بهره‌برداری از آن شامل استفاده از فرآیند و انجام هر یک از موارد پیش‌گفته در مورد فرآورده اختراعی در خصوص کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرآیند به دست می‌آیند، می‌باشد. این حقوق به طور انحصاری برای مدت 20 سال متعلق به مالک اختراع می‌باشد که البته قابل انتقال به سایرین است.

حقوق معنوی ناشی از اختراع چیست؟

بنابر توضیح وکیل مالکیت فکری به عنوان متخصص این زمینه، تنها حق معنوی که برای مخترع پیش‌بینی گردیده، حق انتساب است. بدین معنا که باید نام مخترع در گواهی ثبت اختراع قید شود، حتی اگر حقوق مادی ناشی از آن به شخص دیگری منتقل شده باشد. این حق در بند «و» ماده 5 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری به رسمیت شناخته شده است. لازم به ذکر است که این حق قابل انتقال به غیر نیست و مدت برخورداری از آن با محدودیت مکانی و زمانی مواجه نمی‌باشد.

این مطلب را نیز بخوانید: مشاوره وکیل مالکیت فکری در قراردادهای استخدامی

بررسی اختراعات ناشی از استخدام از منظر وکیل مالکیت فکری

در بسیاری از کشورها، اختراعاتی که در طول دوران استخدام انجام می‌شوند به طور خودکار به کارفرما منتقل می‌گردند. در برخی از کشورها، این فقط در مواردی است که مراتب در قرارداد استخدام قید شده باشد. در برخی موارد نیز به طور مثال اگر قرارداد استخدام وجود نداشته باشد، مخترع می‌تواند حق بهره‌برداری از اختراع را برای خود حفظ کند ولی کارفرما از حق انحصاری بهره‌برداری از اختراع برای مقاصد داخلی خود برخوردار خواهد بود. وکیل مالکیت فکری تأکید می‌کند که در مورد اختراعات صورت گرفته توسط مستخدم در کشور ما لازم است تا طرفین قرارداد استخدامی، اطلاعات لازم را در این خصوص کسب نمایند تا مطمئن شوند که قرارداد، مسائل مربوط به مالکیت اختراعات تولید شده توسط کارگر را نیز دربرمی‌گیرد. در این صورت از بروز اختلاف احتمالی اجتناب می‌شود. در ادامه حالت‌های مختلف توجه یا عدم توجه به این امر که در قرارداد استخدام، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1.‌ اشاره وکیل مالکیت فکری به وجود شرط در قرارداد

هر قرارداد استخدامی دو طرف دارد؛ یکی مستخدم و دیگری کارفرما. طی این قرارداد مستخدم متعهد می‌شود که کار مشخصی را برای کارفرما انجام دهد و در مقابل دستمزد دریافت کند. حال کار موضوع قرارداد ممکن است خلق و ایجاد یک اختراع باشد و یا سایر اموری که مدنظر کارفرما است و جنبه فکری و ابداعی ندارد. در صورتی که کارفرما از اشخاص خصوصی باشد، قانون کار بر رابطه استخدامی طرفین حاکم خواهد بود. اغلب کارفرمایان به موجب قرارداد استخدامی، مستخدم را ملزم می‌کنند که اختراعات پدیدآمده توسط وی متعلق به کارفرما خواهد بود. در این صورت مستخدم به جز حق معنوی، حق دیگری نسبت به اختراع نخواهد داشت و چنانچه مستخدم، شرط تعلق اختراع به کارفرما را در قرارداد نادیده گرفته و آن را به ثبت برساند، کارفرما می‌تواند به دلیل نقض قرارداد استخدام از وی شکایت نماید و مالکیت اختراع را به خود منتقل نماید.

2.‌ اشاره وکیل مالکیت فکری به موضوع قرارداد

در صورت عدم وجود شرط پیش‌گفته، وضعیت چگونه خواهد بود؟ بند «الف» ماده 5 قانون ثبت اختراعات بیان می‌کند که حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد. بنابر مشاوره وکیل مالکیت فکری، این بند شامل مخترعان مستقل می‌باشد. بنابراین چنانچه مخترع هیچ رابطه استخدامی با شخص دیگری نداشته باشد، بدیهی است که اختراع متعلق به او است.

اما در مورد فردی که در استخدام دیگری است، باید به بند «ه‍» توجه نمود که می‌گوید در صورتی که اختراع ناشی از استخدام باشد، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود، مگر آنکه خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد. بنابراین اگر قرارداد برای اختراع منعقد شده؛ به این معنی که مستخدم متعهد به خلق اختراعی برای کارفرما باشد و یا دست کم وظایف مستخدم به نحوی تعیین شده که اختراع در راستای اجرای وظایف او به وجود آمده باشد، در این صورت اختراع متعلق به کارفرما است.

3.‌ اشاره وکیل مالکیت فکری به سایر موارد

در صورتی که قرارداد استخدام برای اختراع منعقد نشده باشد و در شرح وظایف مستخدم نیز چنین وظیفه‌ای گنجانده نشده باشد، در قرارداد نیز شرطی مبنی بر تعلق اختراعات آینده کارگر به کارفرما درج نشده باشد و مخترع نیز از امکانات و تجهیزات کارفرما استفاده نکرده باشد، اختراع، ناشی از استخدام نیست بلکه متعلق به مستخدم است؛ اما در صورتی که مستخدم با استفاده از تجهیزات کارفرما چیزی را اختراع کند، وضع به چه صورت خواهد بود؟

قانون‌گذار در این خصوص حکمی را بیان نکرده است. به نظر می‌رسد در این حالت که اختراع با استفاده از امکانات کارفرما تولید شده نیز متعلق به مستخدم است اما نقش کارفرما در ایجاد چنین اختراعی نیز باید در نظر گرفته شود. به جز مواردی که در بالا مورد بررسی قرار گرفت، قانون در مورد سایر حالت‌هایی که ممکن است در طول یک رابطه استخدامی، اختراعی توسط مستخدم ایجاد گردد، ساکت است.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید

جمع‌بندی

به طور کلی اگر قرارداد استخدامی بین مخترع و شخص دیگر وجود داشته باشد باید برحسب قرارداد و امارات و قرائن، نسبت به مالک اختراع تعیین تکلیف کرد ولی اگر تردیدی در این خصوص وجود داشته باشد اصل بر مالکیت مستخدم است. با توجه به توضیحاتی که در این نوشته در خصوص اختراع و همچنین رابطه استخدامی و ارتباط میان این دو مطرح گردید، و همچنین با توجه به اینکه قانون همه حالت‌‌های ممکن در مورد اختراعات ناشی از قرارداد استخدام را بیان نکرده، ضروری است تا طرفین اینگونه قراردادها از مشاوره وکیل مالکیت فکری در این زمینه استفاده نمایند. تنظیم قراردادی نامعتبر و بدون در نظر گرفتن شرایط قانونی، ممکن است در آینده خسارات غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد. علی‌الخصوص وقتی مسئله در مورد اختراعی باشد که از ارزش و قیمت بالایی برخوردار است.

شما می‌توانید سؤالات و ابهامات خود را از طریق بخش دیدگاه‌ها با کارشناسان ما در میان بگذارید. همچنین برای مطالعه سایر مطالب و کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع قراردادها، می‌توانید به بلاگ حقوقی لامینگو مراجعه نمایید.