وصیت ثلث مال به چه معناست؟

مقدمه

همه‌ی انسان‌ها در جهانی که زندگی می‌کنند، صاحب دارایی‌های مادی و معنوی هستند حتی به مقدار کم و بعد از رفتن از این دنیا، دارایی آن‌ها به خانواده و بستگانشان می‌رسد و اگر هم کسی را به عنوان وارث نداشته باشند، همه‌ی متعلقات آن‌ها به دولت می‌رسد.

اگر نخواهیم بیان کنیم همه افراد، می‌توانیم بگوییم بیشتر آن‌ها سعی می‌کنند که قبل از فوتشان، تکلیف دارایی‌ها، امورات و بدهی‌های خود را مشخص کنند و معمولاً این تکلیف را در قالب عملی به نام وصیت و سندی به نام وصیت‌نامه می‌آورند. اما نکته‌ای که قابل بیان است این است که اگرچه اختیار اموال و دارایی‌های هر فردی با خودش است اما در باب وصیت، تنها اجازه دارد به اندازه‌ی یک سوم اموال و دارایی‌هایش تصمیم‌گیری کند.

 وصیت ثلث مال

بر اساس ماده ۸۴۳ قانون مدنی “وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست مگر به اجازه‌ی وراث و اگر بعضی از وراث اجازه کند، فقط نسبت به سهم ایشان نافذ است”

همانطور که در این ماده‌ی قانونی پیداست، متوجه می‌شویم که قانونا هیچ فردی بدون رضایت ورثه‌ی خود، نمی‌تواند برای بیش از یک سوم دارایی‌های خود وصیت کند. شاید این سوال برایتان پیش آید که مگر هر فردی اختیار اموالش را ندارد؟!

اینکه اختیار اموال و دارایی‌‌های هر فردی با خوده اوست، قاعدهای صحیح و عقلانی است؛ اما این قاعده تا زمانی پا برجاست که صاحب این دارایی‌ها زنده باشد چرا که در دوران زندگی خود اختیار تام بر دارایی‌های خود دارد و می‌تواند به هر شیوه‌ای از آن ‌ها استفاده کند. مثلا می‌تواند اموالش را به دیگران منتقل کند یا بفروشد و هر چیز دیگر.

اما وقتی صحبت از وصیت می‌شود، در واقع صحبت از دوران بعد از مرگ است و اصلاً وصیت هر فردی زمانی نافذ خواهد بود که وصیت کننده از دنیا رفته باشد.

دریافت مشاوره حقوقی

 بنابراین می‌توان نتیجه گرفت هر فردی تنها می‌تواند به اندازه‌ی یک سوم اموالش وصیت کند و اگر بیشتر باشد، وصیت قابل اجرا نخواهد بود چرا که دو سوم اموال و دارایی‌های هر فردی بعد از فوت و پس از کسر هزینه‌ی دفن و کفن و پرداخت بدهی‌های او،  بر اساس قانون و با توجه به ترتیب و اولویت‌بندی که قانون تعیین کرده است، به وراث او خواهد رسید.

 آیا کسی می‌تواند وراث خود را از ارث محروم کند؟

شاید تا به حال همه‌ی ما شنیده باشیم که فلانی فرزندش را تهدید کرده که از ارث محرومش می‌کند؛ اما خوب است بدانیم که محروم کردن کسی از ارث، امری نشدنی است.

بر اساس ماده ۸۳۷ ” اگر کسی به موجب وصیت، یک یا چند نفر از ورثه‌ی خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست”

برای مثال: هیچ پدری نمی‌تواند ادعا کند که فلان فرزندم را از ارث محروم کردم حتی اگر این ادعای خود را کتبی بیان کند و اگر هم در وصیت‌نامه خود بخواهد صراحتاً بیان کند که فلان فرزند من از ارث من محروم شود، آن وصیت قانونا قابل اجرا نیست. البته پدر خانواده می‌تواند در زمانی که در قید حیات است همه‌ی اموال خود را به یک فرزند خود بدهد یا آن را بین فرزندان خود جز یکی از آنها تقسیم کند و سند مالکیت اموال را نیز به آن‌ها انتقال دهد و این اقدام مانع قانونی ندارد، اما اگر زمانی که در قید حیات بوده، اموال خود را بین وراث خود تقسیم نکرده باشد، بعد از فوتش، اموال او بر حسب قانون و به آن نحوه و میزانی که در قانون تعیین شده، بین وراث تقسیم خواهد شد.

کانال تلگرام لامینگو

محاسبه‌ی ثلث مال

فرض کنیم فردی قبل از فوت خود وصیت می‌کند و از وراث خود می‌خواهد بعد از مرگش از اموال باقی مانده‌اش یک مسجد ساخته شود یا یک مدرسه‌ای ترمیم شود. حال آن فرد فوت کرده و اموالی از او به جا مانده است. ساختن مسجد یا ترمیم مدرسه خواسته‌ای است که فرده متوفی به عنوان وصیت از با بازماندگان خود دارد. در این حالت اولین مسئله‌ای که از نظر شرع و قانون اولویت دارد، پرداخت هزینه‌ی کفن و دفن میت از دارایی‌های اوست و بعد از آن نیز اولویت بعدی، پرداخت بدهی‌های متوفی است؛

یعنی اگر متوفی بدهکار و مقروض باشد و در زمان حیات، دین خود را ادا نکرده باشد، ابتدا باید از اموال و دارایی‌های او بدهی‌هایش تسویه شود.

بعد از پرداخت هزینه‌ی کفن و دفن میت و ادای قرض او و بعد از محاسبه‌ی ارزش کلیه‌ی اموال باقی مانده، تنها می‌شود به اندازه‌ی یک سوم آن را در باب موضوع وصیت او هزینه کرد و مازاد بر یک سوم ممکن نیست.

دریافت مشاوره حقوقی

در ادامه‌ی مثالی که آوردیم فرض کنیم وراث بخواهند که از خالص اموالی که بعد از پرداخت بدهی‌ها از متوفی باقی مانده، طبق وصیت اقدام به ساخت مسجد کنند و همانطور که گفته شد تنها می‌شود به اندازه‌ی یک سوم اموال در اجرای وصیت خرج شود؛ حال اگر ثلث اموال برای ساخت مسجد کافی نباشد، اینکه مابقی هزینه‌های ساخت مسجد از آن دو سوم اموال باقیمانده پرداخت شود، تنها با موافقت وراث امکان‌پذیر است؛ یعنی اگر وراث رضایت دهند، می‌توان از سهم‌الارث آن‌ها برداشته و به آن یک سوم اضافه کرد.

اما ممکن است بعضی وراث موافق و برخی مخالف باشند، در این‌جا وراث موافق می‌توانند تنها از سهم‌الارث خود مایه بگذارند و از سهم وراث مخالف برداشتی نخواهد شد.

برای مطالعه سایر مقالات می‌توانید به مجله حقوقی لامینگو مراجعه کنید. فراموش نکنید حتما نظراتتان را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.